TRẦM THIÊN THU

Xé Tâm Hồn Để Tỏ Lòng Sám Hối
Làm Bác Ái Mà Đền Tội Xin Tha

Sinh hữu hạn, tử bất kỳ. Con người được tự do mà không sử dụng đúng, nghe lời dụ dỗ của ma quỷ rồi kiêu căng, thế nên đau khổ xuất hiện và con người phải chịu hậu quả nhãn tiền: “Ngươi là bụi đất, và sẽ trở về với bụi đất.” (St 3:19) Và đó cũng là định luật muôn thuở: “Đức Chúa lấy đất mà tạo ra con người, rồi lại đưa con người trở về đất. Người đã ban cho nó một số ngày và một khoảng thời gian.” (Hc 17:1-2a)

Có điều đặc biệt mà ai cũng luôn phải ghi nhớ: “Hãy nhớ mình sẽ chết – Memento mori.” Đó là một dạng mệnh lệnh. Có nhiều mệnh lệnh, nhưng khởi đầu Mùa Sám Hối, Giáo Hội nhắc chúng ta hai mệnh lệnh của Thiên Chúa, tuy ngắn gọn nhưng quan trọng, một là mệnh lệnh xác định: “Hãy Xé Lòng!” và một là mệnh lệnh phủ định: “Chớ Giả Hình!” Mệnh lệnh phải được thi hành chân thành chứ không “diễn” cho xong lần hoặc miễn cưỡng.

1. HÃY XÉ LÒNG

Động từ “xé” là “làm rách” cái gì đó cụ thể, nghĩa là cần có một túc từ sau động từ đó. Có thể “xé” là hành vi chủ động hoặc thụ động. Xé cõi lòng mình chứ KHÔNG xé áo hoặc xé bất cứ thứ gì khác. Xé lòng là chấn chỉnh, tu sửa, đổi mới, chứ không hủy hoại.

Có những chất cay khiến chúng ta cảm thấy như xé miệng, xé lưỡi, xé họng. Có những nỗi đau khiến chúng ta như xé nát tâm can. Thiên Chúa không bảo chúng ta “xé áo” theo nghĩa đen, vì đó là hành động của kẻ điên, làm như vậy là phá hoại phương tiện vật chất cần thiết cho cuộc sống. Nhưng về tâm linh, Ngài lại muốn chúng ta “điên” thật, có “điên” thì mới dám tự xé lòng mình, xé nát tâm hồn vì cảm thấy mình khốn nạn và bất xứng. Phải “tự xé lòng” bất cứ lúc nào trong cuộc sống, đặc biệt là trong khoảng thời gian Mùa Chay, vì “đây là thời Thiên Chúa thi ân, đây là ngày Thiên Chúa cứu độ.” (2 Cr 6:2)

Thiên Chúa là Cha nhân từ vẫn dang tay chờ đợi tội nhân – mỗi chúng ta – trở về, càng sớm càng tốt. Sấm ngôn của Đức Chúa vẫn không ngừng mời gọi, nhất là trong mỗi Mùa Chay: “Lúc này, các ngươi hãy hết lòng trở về với Ta, hãy ăn chay, khóc lóc, và thống thiết than van.” (Ge 2:12) Một loạt các động từ quan trọng mà Thiên Chúa muốn chúng ta làm với cả tấm lòng chứ không giả bộ hoặc giả hình, cũng không được làm sơ sài, chiếu lệ.

Thiên Chúa cảnh báo một cách mạnh mẽ và dứt khoát: “Đừng xé áo, nhưng hãy xé lòng. Hãy trở về cùng Đức Chúa là Thiên Chúa của anh em, bởi vì Người từ bi và nhân hậu, chậm giận và giàu tình thương, Người hối tiếc vì đã giáng họa.” (Ge 2:13) Ngài là Đấng giàu lòng thương xót, tội lỗi chúng ta có thế nào thì cũng chẳng là gì, vì “dù tội đỏ như son cũng ra trắng như tuyết, có thẫm tựa vải điều cũng hoá trắng như bông,” (Is 1:18) tội của cả thế gian này cũng không thể so sánh với lòng thương xót của Chúa, chỉ cần chúng ta chân thành sám hối thì Ngài sẵn sàng bỏ qua, và Ngài chỉ muốn tha thứ mà thôi: “Nếu Chúa chấp tội nào ai rỗi được?” (Tv 130:3) Nhưng cũng đừng vì thế mà ỷ lại, lạm dụng lòng thương xót!

Ngôn sứ Giôen nói rằng nếu chúng ta thành tâm sám hối thì “biết đâu Người chẳng nghĩ lại và hối tiếc mà để lại phúc lành, hầu anh em có lễ phẩm và lễ tưới rượu dâng lên Đức Chúa là Thiên Chúa của anh em,” (Ge 2:114) nói là “biết đâu” chứ Thiên Chúa thực sự muốn tha thứ, nhưng Ngài không thể tha thứ cho người cố chấp. Và rồi ông mời gọi: “Hãy rúc tù và tại Sion, ra lệnh giữ chay thánh, công bố mở cuộc họp long trọng; hãy tụ tập chúng dân, mời dự đại hội thánh, triệu tập các cụ già, tụ họp đám thiếu nhi cũng như trẻ thơ còn đang bú. Tân lang hãy ra khỏi loan phòng, tân nương hãy rời bỏ phòng khuê!” (Ge 2:15-16)

Lời mời gọi này nhắc nhớ tới việc ăn chay nghiêm ngặt của cả thành Ninivê, từ vua tới dân, từ người tới súc vật, khi được ngôn sứ Giôna kêu gọi, và Thiên Chúa đã tha tội chết cho cả thành. (x. Gn 3:4-10) Điều đó cho thấy rằng cầu nguyện và ăn chay có thể thay đổi số phận của mỗi chúng ta và người khác. Ngôn sứ Giôen tiếp tục kêu gọi: “Giữa tiền đình và tế đàn, các tư tế phụng sự Đức Chúa hãy than khóc và nói rằng: “Lạy Đức Chúa, xin dủ lòng thương xót dân Ngài! Xin đừng để gia nghiệp của Ngài phải nhục nhã và nên trò cười cho dân ngoại! Chẳng lẽ các dân lại được cớ mà nói: Thiên Chúa của chúng ở đâu rồi?” (Ge 2:17)

Quả thật, “Đức Chúa đã nồng nhiệt yêu thương đất của Người, đã tỏ lòng khoan dung đối với dân Người, tai ương chấm dứt và dân được giải thoát.” (Ge 2:18) Bất cứ ai trong chúng ta cũng đều là phàm nhân, đồng nghĩa với tội nhân. Thật vậy, Thánh Vịnh gia đã xác nhận: “Lúc chào đời con đã vương lầm lỗi, đã mang tội khi mẹ mới hoài thai.” (Tv 51:7) Và vì thế, chúng ta rất cần cầu xin ơn thứ tha từ lòng thương xót của Thiên Chúa, nghĩa là phải van xin không ngừng: “Lạy Thiên Chúa, xin lấy lòng nhân hậu xót thương con, mở lượng hải hà xóa tội con đã phạm. Xin rửa con sạch hết lỗi lầm tội lỗi con, xin Ngài thanh tẩy.” (Tv 51:3-4) Được thứ tha vì biết thú nhận.

Vấn đề quan trọng là không được vòng vo, tránh né, hoặc đổ lỗi cho người khác – dù chỉ một phần nhỏ, mà phải thành tâm và khiêm nhường một thực-tế-thật: “Vâng, con biết tội mình đã phạm, lỗi lầm cứ ám ảnh ngày đêm. Con đắc tội với Chúa, với một mình Chúa, dám làm điều dữ trái mắt Ngài. Như vậy, Ngài thật công bình khi tuyên án, liêm chính khi xét xử.” (Tv 51:5-6)

Chúng ta vẫn cùng nhau thú tội hằng ngày: “Tôi thú nhận cùng Thiên Chúa toàn năng và anh chị em, tôi đã phạm tội nhiều trong tư tưởng, lời nói, việc làm, và những điều thiếu sót.” Đủ kiểu phạm tội, ngũ quan là các “tòng phạm.” Thú nhận với Thiên Chúa là điều hiển nhiên, nhưng có lẽ chúng ta “ngại” thú tội với tha nhân, có thể chỉ mới làm theo “nghi thức.” Sự thật thì thường mất lòng. Thà mất lòng trước mà được lòng sau. Một thực tế: “Chiên hiền” ở trong nhà thờ bỗng hóa “cọp dữ” khi ra khỏi nhà thờ. Mọi kiểu phạm tội không phải là lỗi của ai khác mà của chính mình. Thiên Chúa chỉ tha cho chúng ta nếu chúng ta tha cho tha nhân. Đó là điều kiện ắt có và đủ để hoàn thiện” để nên thánh.

Không có ơn Chúa thì chúng ta chẳng làm gì được. (x. Ga 15:5) Đã biết bao lần chúng ta ăn năn sám hối, tỏ vẻ rất chân thành, nhưng rồi chúng ta lại như “ngựa quen đường cũ,” bằng chứng minh nhiên là chúng ta vẫn dễ dàng tái phạm. Càng nhiều tuổi càng lắm tội. Rất cần cố gắng tu thân, tha thiết van xin ơn phù trợ và khao khát được tái tạo: “Lạy Chúa Trời, xin tạo cho con một tấm lòng trong trắng, đổi mới tinh thần cho con nên chung thuỷ. Xin đừng nỡ đuổi con không cho gần Nhan Thánh, đừng cất khỏi lòng con thần khí thánh của Ngài. Xin ban lại cho con niềm vui vì được Ngài cứu độ, và lấy tinh thần quảng đại đỡ nâng con.” (Tv 51:12-14)

Cầu nguyện là trách nhiệm và bổn phận của chúng ta, nhưng xin để được điều này hay điều nọ chỉ là dạng “hạ cấp,” dạng “cao cấp” là không xin gì cả, mà chỉ muốn tán dương và tôn vinh Thiên Chúa: “Lạy Chúa Trời, xin mở miệng con, cho con cất tiếng ngợi khen Ngài.” (Tv 51:17) Biết cầu nguyện như vậy là “nên thánh” rồi. Càng sống lâu càng được nhiều ơn, dù có những ơn chúng ta không hề xin mà vẫn được Chúa thương ban – đơn giản nhất mà cần thiết nhất là không khí để sống, nhưng chúng ta coi đó là mặc định nên không quan tâm tạ ơn.

Thánh Phaolô kêu gọi: “Chúng tôi là sứ giả thay mặt Đức Kitô, như thể chính Thiên Chúa dùng chúng tôi mà khuyên dạy. Vậy, nhân danh Đức Kitô, chúng tôi nài xin anh em hãy làm hoà với Thiên Chúa. Đấng chẳng hề biết tội là gì, thì Thiên Chúa đã biến Người thành hiện thân của tội lỗi vì chúng ta, để làm cho chúng ta nên công chính trong Người.” (2 Cr 5:20-21) Ngày nay vẫn có những người không tin hoặc không muốn tin điều đó, nhưng sự thật vẫn mãi là sự thật. Ăn năn là động thái cần thiết ở mọi nơi và mọi lúc, không chỉ trong Mùa Chay.

Thánh Phaolô khuyên: “Anh em đã lãnh nhận ân huệ của Thiên Chúa thì đừng để trở nên vô hiệu.” (2 Cr 6:1) Không thể lãng phí ơn Chúa. Chính Ngài xác định: “Ta đã nhận lời ngươi vào thời Ta thi ân, phù trợ ngươi trong ngày Ta cứu độ. Vậy, đây là thời Thiên Chúa thi ân, đây là ngày Thiên Chúa cứu độ.” (2 Cr 6:2)

2. CHỚ GIẢ HÌNH

Đó là mệnh lệnh phủ định. Thể phủ định là dạng nhấn mạnh của thể xác định. Giả hình là làm cho cái ảo giống như thật, bề ngoài thấy rõ ràng y như thật mà không thật. Ảo thuật hoặc xảo thuật là dạng “lừa” khéo léo, khiến người ta tưởng là thật.

Giả hình là thói đạo đức giả, đôi khi là sống hai mặt. Người đời còn không thể chấp nhận lối sống đó, huống chi Thiên Chúa, vì Ngài là Đấng chí thánh, (Lv 11:44-45; Lv 19:2; Lv 20:26; Lv 21:8; Tv 89:36; Tv 99:5 & 9; Is 6:3; Br 4:22; Hs 11:9; Am 4:2; 1 Pr 1:16; Ga 6:69) là Đấng công minh và chính trực. (Hc 5:3; Br 2:6; Br 2:9; Đn 9:14; Tv 9:9; Tv 7:18; Tv 11:7; Tv 25:8; Tv 35:28; Tv 67:5; Tv 146:7; Ga 17:25) Ngài rất ghét thái độ đạo đức giả, nên Ngài gay gắt lên án và cảnh cáo: “Ngươi chẳng lạnh mà cũng chẳng nóng. Phải chi ngươi lạnh hẳn hay nóng hẳn đi! Nhưng vì ngươi hâm hẩm chẳng nóng chẳng lạnh, nên Ta sắp mửa ngươi ra khỏi miệng Ta.” (Kh 3:16)

Muốn tránh giả hình thì phải dứt khoát để kết thúc sự giằng co, và phải tự xé lòng mình. Chúa Giêsu đã từng cảnh báo: “Các con hãy coi chừng men Pharisêu, tức là THÓI ĐẠO ĐỨC GIẢ.” (Lc 12:1) Một lần khác, Ngài gay gắt lên án thói đạo đức giả ấy bằng cách ví von với những hình ảnh rất thực tế: “Khốn cho các người, hỡi các kinh sư và người Pharisêu giả hình! Các người giống như MỒ MẢ TÔ VÔI, bên ngoài có vẻ đẹp, nhưng bên trong thì đầy xương người chết và đủ mọi thứ ô uế. Các người cũng vậy, bên ngoài thì CÓ VẺ CÔNG CHÍNH trước mặt thiên hạ, nhưng bên trong toàn là giả hình và gian ác!” (Mt 23:27-28; Lc 11:42-44) Thói “đạo đức giả” hoặc “ra vẻ đạo đức” không chỉ phổ biến ở thời xưa, mà ngày nay cũng rất phổ biến. Ngày xưa dễ nhận biết vì người thời đó có “tua áo dài,” nhưng ngày nay rất khó nhận biết vì tinh vi lắm.

Người ta có thể “lấy vải che mắt” người đời nhưng không thể “qua mặt” Thiên Chúa, vì Ngài thấu suốt mọi sự. (1 Sb 28:9; Gđt 8:14; Et 5:1; 2 Mcb 7:35; 2 Mcb 9:5; 2 Mcb 12:22; 2 Mcb 15:2; G 28:27; Tv 139:2; Cn 16:2; Cn 21:2; Cn 24:12; Kn 1:6; Kn 7:23; Hc 23:19; Hc 42:20; Gr 11:20; Gr 20:12; 1 Cr 12:4-6) Và rồi chẳng chóng thì chày, người ta cũng sẽ nhận ra: “Không có gì che giấu mà sẽ không bị lộ ra, không có gì bí mật mà người ta sẽ không biết.” (Lc 12:2) Cái gì thật vẫn thật, cái gì giả vẫn giả. Cái kim trong bọc lâu ngày cũng lòi ra.

Người ta thường thích “biểu diễn đạo đức,” thế nên Chúa Giêsu khuyến cáo: “Khi làm việc lành phúc đức, anh em phải coi chừng, CHỚ có phô trương cho thiên hạ thấy. Bằng không, anh em sẽ chẳng được Cha của anh em, Đấng ngự trên trời, ban thưởng. Vậy khi bố thí, đừng có khua chiêng đánh trống, như bọn đạo đức giả thường biểu diễn trong hội đường và ngoài phố xá, cốt để người ta khen. Thầy bảo thật anh em, chúng đã ĐƯỢC PHẦN THƯỞNG RỒI. Còn anh, khi bố thí, ĐỪNG cho tay trái biết việc tay phải làm, để việc anh bố thí được kín đáo. Và Cha của anh, Đấng thấu suốt những gì kín đáo, sẽ trả lại cho anh.” (Mt 6:1-4) Đó là sự thật minh nhiên.

Chúa Giêsu muốn người ta bố thí nhưng phải bí mật. Chúa không “chơi ép” ai cả. Bởi vì “làm bí mật” mới đáng công trạng. Thế nhưng người ta vẫn thường “đánh trống, khua chiêng” bằng nhiều kiểu mỗi khi đi xa với danh nghĩa “làm từ thiện” – trong khi lại “làm ngơ” trước nỗi khổ của những người ngay bên cạnh mình. Nếu không phải là máu Pharisêu giả hình hoặc thói đạo đức giả thì là gì? Chắc chắn Thiên Chúa chẳng vui chút nào!

Về việc cầu nguyện, Chúa Giêsu bảo: “Khi cầu nguyện, anh em ĐỪNG làm như bọn đạo đức giả: chúng thích đứng cầu nguyện trong các hội đường, hoặc ngoài các ngã ba ngã tư, cho người ta thấy. Thầy bảo thật anh em: chúng đã ĐƯỢC PHẦN THƯỞNG RỒI. Còn anh, khi cầu nguyện, hãy vào phòng, đóng cửa lại, và cầu nguyện cùng Cha của anh, Đấng hiện diện nơi kín đáo. Và Cha của anh, Đấng thấu suốt những gì kín đáo, sẽ trả lại cho anh.” (Mt 6:5-6) Với “tình huống” này, chúng ta lại nhớ tới hai người lên Đền Thờ để cầu nguyện. (Lc 18:9-14) Người Pharisêu (biệt phái) rất “chảnh,” vênh váo vỗ ngực tự tôn, còn người thu thuế thì vô cùng xấu hổ và đấm ngực ăn năn, xin Chúa tha thứ.

Bí quyết ăn chay hiệu quả được Chúa Giêsu cho biết: “CHỚ làm bộ rầu rĩ như bọn đạo đức giả: chúng làm cho ra vẻ thiểu não, để thiên hạ thấy là chúng ăn chay. Thầy bảo thật anh em, chúng đã ĐƯỢC PHẦN THƯỞNG RỒI. Còn anh, khi ăn chay, NÊN rửa mặt cho sạch, chải đầu cho thơm, để KHÔNG AI THẤY là anh ăn chay ngoại trừ Cha của anh, Đấng hiện diện nơi kín đáo. Và Cha của anh, Đấng thấu suốt những gì kín đáo, sẽ trả lại cho anh.” (Mt 6:17-18) Có lẽ chúng ta không khoái cái kiểu “chay ngầm” như vậy, bởi vì bản chất “cái tôi” thích khoe khoang, muốn được nổi trội, chứ không ai biết thì… buồn lắm! Thế nhưng Chúa muốn chúng ta phải ăn chay như vậy, nếu không thì “đã được phần thưởng rồi.” Rất hợp lý, rất công bằng, và cũng rất… thú vị.

Trong trình thuật Mt 6:1-6, 16-18, câu “đã được phần thưởng rồi” được Chúa Giêsu nhắc tới BA LẦN. Ngài muốn chúng ta phải rất thận trọng và tỉnh táo. Ngài còn thẳng thắn nói: “Khi cầu nguyện, anh em ĐỪNG lải nhải như dân ngoại; họ nghĩ rằng: cứ nói nhiều là được nhận lời. ĐỪNG bắt chước họ, vì Cha anh em đã biết rõ anh em cần gì, trước khi anh em cầu xin.” (Mt 6:7-8) Xem chừng “nhức óc” vì Ngài dùng chữ “lải nhải.” Phải thế thôi, không nói mạnh thì không được, vì chúng ta “biến hóa” rất bất thường!

Mùa đi, mùa tới. Thời gian luân chuyển. Một Mùa Chay nữa lại về, có lẽ không ai lại không nhớ rõ dụ ngôn “Người Cha Nhân Hậu,” (Lc 15:11-32) dụ ngôn điển hình về lòng thương xót của Thiên Chúa. Ước gì mỗi người đều đủ can đảm để trở về ngay lập tức. Cái giá của Nước Trời rất cao, vì phải thực hành đức tin và sám hối cả đời, lơ đãng một chút là “rớt giá” ngay. Nhưng giá vé vào Thiên Đàng cũng rất rẻ, đó là chỉ cần chân thành sám hối, chứng cớ điển hình là Tướng Cướp “tốt lành” Dimas (Dismas – x. Lc 23:43) đã là người đầu tiên nhận vé vào Nước Trời, và được theo Chúa Giêsu vào Thiên Đàng ngay sau khi Ngài trút hơi thở cuối cùng.

Chắc chắn chúng ta có cơ hội tốt hơn Thánh Dimas rất nhiều. Hãy cố gắng không ngừng tín thác vào lòng thương xót của Chúa, đừng bao giờ tuyệt vọng dù có thể có lúc chúng ta cảm thấy thất vọng. (x. 2 Cr 4:8) Vả lại, Thiên Chúa đã truyền lệnh: “Các ngươi PHẢI NÊN THÁNH và PHẢI THÁNH THIỆN.” (Lv 11:44-45; Lv 19:2; Lv 20:7) Ngài đã “công nhận” chúng ta là “những bậc thần thánh” (x. Ga 10:34) thì chúng ta phải nên thánh, và chắc chắn là thánh nếu chân thành thân thưa: “Xin thương xót con, lạy Thiên Chúa, Đức Chúa và Thánh Phụ của con.”

Mùa Chay lại về, dịp tốt để làm ba việc cụ thể: chay tịnh, cầu nguyện, và bác ái. Đó là mệnh lệnh của Thiên Chúa, là điều PHẢI làm, nhưng “phải” không có nghĩa là miễn cưỡng mà là tự nguyện, bởi vì tự biết mình yếu đuối, khốn nạn, cố gắng mãi vẫn không thoát khỏi “vũng lầy tội lỗi.” Lòng người nham hiểm, thâm độc, biến động không ngừng: “Dò sông, dò biển, dễ dò; Nào ai lấy thước mà đo lòng người.” Thật vậy, “trên thế giới, thứ rộng lớn nhất là ĐẠI DƯƠNG, nhưng thứ rộng lớn hơn lại là BẦU TRỜI, mà thứ còn rộng hơn cả bầu trời lại chính là LÒNG NGƯỜI.” (Victor Hugo)

Ăn chay khác với ăn kiêng. Ăn chay là làm đẹp linh hồn – và cũng tốt cho thân xác, vì linh hồn; còn ăn kiêng là làm đẹp thân xác, vì thân xác. Thánh Ignatius Loyola cho biết: “Việc lưu tâm quá mức đến những sự thuộc về thân xác là điều đáng trách chừng nào, thì việc lưu tâm đến nó một cách hợp lý để giữ gìn sức khỏe hầu phụng sự Thiên Chúa là điều đáng đề cao chừng nấy.”

Lạy Thiên Chúa chí nhân và chí thánh, xin ban Thần Khí Thánh biến đổi chúng con, giúp chúng con dứt khoát với quá khứ và làm lại cuộc đời. Xin Đức Thánh Maria và Đức Thánh Giuse, các thiên thần, các thánh và các linh hồn nguyện giúp cầu thay để can đảm sống trọn Mùa Chay Thánh đúng Ý Chúa. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.