TRẦM THIÊN THU

Hiện nay, trong tình trạng dịch bệnh lây lan phức tạp, với các biến chủng nguy hiểm hơn, không ai xa lạ gì với việc khử trùng hoặc sát khuẩn – một trong 5 biện pháp ngăn ngừa covid. Đối với các thực phẩm đóng hộp, người ta dùng phương pháp tiệt trùng.
Không chỉ cần giữ vệ sinh (riêng và chung) khi có dịch bệnh mà bất cứ lúc nào, người ta vẫn phải giữ vệ sinh để duy trì sức khỏe, bởi vì có sức khỏe mới có thể vui sống. Việc giữ vệ sinh thực sự rất quan trọng. Vệ sinh là bài học hay mà ai cũng được dạy ngay từ nhỏ. Bài học quan trọng đó được chính “cô giáo” mẹ dạy chứ không ai khác: “Hãy làm thế này, đừng làm thế kia, con nhé!”
Về từ ngữ, khái niệm vệ sinh được xác định là sử dụng lần đầu trong Anh ngữ khoảng năm 1677. Chữ “vệ sinh” (hygiene) bắt nguồn từ Pháp ngữ – hygiène, vốn là phiên bản của Tây phương từ Hy ngữ là ὑγιεινή (τέχνη) – hugieinē (technē), nghĩa là “nghệ thuật của sức khỏe.” Chữ ὑγιεινός (hugieinos) nghĩa là “khỏe mạnh,” chữ ὑγιής (hugiēs) nghĩa là “lành mạnh, có lợi.” Trong tôn giáo Hy Lạp cổ đại, Hygeia (Ὑγίεια) là nữ thần đại diện cho sức khỏe, sự sạch sẽ. Người xưa thật thâm thúy!
Có vẻ đơn giản mà phức tạp, bởi vì vệ sinh liên quan các vấn đề khác, thậm chí liên quan cả vấn đề sinh tử. Câu “ăn bẩn sống lâu” chỉ là cách châm biếm hoặc biện hộ cho thói ăn bẩn, ở dơ.
Môi trường dơ bẩn sinh ra vi khuẩn, hệ lụy gây ra là bệnh tật, thậm chí là dịch bệnh như hiện nay, tạo cái họa cho chính mình và người khác. Sạch hay bẩn về thể chất cũng liên quan tinh thần. Con người ích kỷ, chỉ muốn tư lợi mà nhẫn tâm tàn phá môi trường, khiến Mẹ Thiên Nhiên nổi nóng. Hậu quả là nhiều thứ nguy hiểm liên tiếp xảy ra, tác động xấu tới sức khỏe của con người.
Bộ tộc Kogi rất kỳ lạ (https://www.youtube.com/watch?v=Jxp1sMoNtSM) khiến chúng ta đáng suy tư trong đại dịch cúm Tàu hiện nay. Bộ tộc này đã 8.000 năm tuổi, không giao tiếp với thế giới bên ngoài, không học hành, thế nhưng họ lại biết mọi sự, thậm chí còn tiên báo về thế giới ngày nay. Đặc biệt là họ tôn trọng và sống hài hòa với thiên nhiên, vì tộc trưởng luôn giáo dục cho hậu duệ biết bảo vệ thiên nhiên.
Khi đề cập vấn đề vệ sinh, thường thì ai cũng chỉ nghĩ tới sự sạch sẽ. Tuy nhiên, như vậy mới chỉ đúng và đủ, ở dạng cơ bản, chứ chưa trọn vẹn. Vệ sinh không chỉ là duy trì sạch sẽ, như vậy vẫn là tiêu cực, mà phải giữ cho không bẩn, đó mới là tích cực. Vệ sinh liên quan tình trạng sạch và bẩn, bao gồm các quy tắc giữ gìn sạch sẽ cơ bản nhất của con người – vệ sinh cá nhân, bảo vệ môi trường, không xả rác bừa bãi – dù là mảnh giấy nhỏ, để đề phòng bệnh tật, bảo vệ và tăng cường sức khỏe. Có sức khỏe thì mới đủ sức đề kháng.
Người ta tắm rửa hằng ngày để loại bỏ chất bẩn và vi khuẩn – các tế bào chết đó được chúng ta gọi là “ghét.” Thứ đó đáng “ghét” thật. Việt ngữ rất độc đáo! Việc giữ vệ sinh được dạy từ rất sớm, điều đó dần dần trở thành một tập tính. Người ăn ở không vệ sinh sẽ gây “dị ứng” với người khác, và còn nguy hiểm là mắc bệnh – tự làm khổ mình trước tiên.
Ý thức vệ sinh cũng là hành động bác ái, vì con người có liên đới với nhau – cả điều tốt lẫn điều xấu. Trong thời dịch thế này, ý thức vệ sinh càng cần hơn bao giờ hết. Càng cần hơn đối với việc ý thức vệ sinh tinh thần: Không quá lo lắng, không hoảng loạn, giữ bình tĩnh và sống lạc quan để tránh trầm cảm.
Thứ gì bẩn, mất vệ sinh, cũng cần phải khử trùng hợp lý tùy dạng: thể lý, dụng cụ, nhà cửa, môi trường, xã hội, giáo dục, âm nhạc, văn chương, tâm lý, tinh thần, linh hồn,… Tương tự, dơ bẩn cũng đa dạng với nhiều mức độ ô nhiễm: môi trường, không khí, thực phẩm, nguồn nước, quản lý, tư tưởng, ánh mắt, lương tâm, giáo dục, âm nhạc, văn chương,… Ô nhiễm cái gì cũng bẩn thỉu, xấu xa, độc hại, cần phải khử trùng càng sớm càng tốt.
ĐGH Phanxicô đã mở đầu Tông thư Laudato Si’ (ký ngày 24-05-2015; thông điệp thứ hai sau Thông điệp Lumen Fidei – Ánh Sáng Đức Tin) bằng lời của Thánh Phanxicô Assisi: “Laudato Si’, mi’ Signore! – Chúc Tụng Chúa, lạy Thiên Chúa của con!” Tông thư này nhắc về “ngôi nhà chung” là Trái Đất, mệnh danh là “Hành Tinh Xanh.” Gần 800 năm trước, Thánh Phanxicô Assisi đã nhân cách hóa khi gọi Hành Tinh Xanh là Chị Đất (Bài Ca Mặt Trời, Thánh Phanxicô Assisi viết năm 1226, cố nhạc sư Hùng Lân phổ nhạc năm 1982 với tựa đề “Bài Ca Vạn Vật.”)
Thông điệp này có sức ảnh hưởng đáng kể đến các quốc gia và các tổ chức. Thật vậy, vì ai cũng đã và đang trải nghiệm về tình trạng khủng hoảng môi trường – lũ lụt, động đất, sóng thần, el niño, la niña,… Bảo vệ thiên nhiên là bảo vệ công trình sáng tạo của Thiên Chúa, là bảo vệ chính mình, và cũng là trách nhiệm của chúng ta: Tạ lỗi Thiên Chúa và xin lỗi thiên nhiên.
Giữ luật Chúa là khôn ngoan, như Kinh Thánh xác định: “Giờ đây, hỡi Israel, hãy NGHE những thánh chỉ và quyết định tôi dạy cho anh em, để anh em đem ra THỰC HÀNH. Như vậy anh em sẽ được sống và sẽ được vào chiếm hữu miền đất mà Đức Chúa, Thiên Chúa của cha ông anh em, ban cho anh em. Anh em đừng thêm gì vào lời tôi truyền cho anh em, cũng đừng bớt gì, nhưng phải giữ những mệnh lệnh của Đức Chúa, Thiên Chúa chúng ta, mà tôi truyền cho anh em.” (Ðnl 4:1-2) Hai động thái nghe và thực hành có “khoảng cách” vừa gần vừa xa. Thật vậy, khoảng xa nhất không phải từ chỗ chúng ta đứng tới một nước khác, tới Mặt Trăng hoặc Sao Hỏa, mà khoảng cách xa nhất là “từ miệng tới tay.” Rất đơn giản mà lại rất nhiêu khê!
Về hoạt động, Kinh Thánh xác định: “Anh em phải giữ và đem ra thực hành, vì nhờ đó anh em sẽ được các dân coi là khôn ngoan và thông minh. Khi được nghe tất cả những thánh chỉ đó, họ sẽ nói: ‘Chỉ có dân tộc vĩ đại này mới là một dân khôn ngoan và thông minh!’ Phải, có dân tộc vĩ đại nào được thần minh ở gần, như Đức Chúa, Thiên Chúa chúng ta, ở gần chúng ta, mỗi khi chúng ta kêu cầu Người? Có dân tộc vĩ đại nào được những thánh chỉ và quyết định công minh, như tất cả Lề Luật mà hôm nay tôi đưa ra trước mặt anh em?” (Ðnl 4:6-8) Chúng ta chỉ là phàm nhân bất xứng nhưng lại được Thiên Chúa yêu thương cách đặc biệt.
Chỉ với những câu hỏi nhẹ nhàng mà vẫn đủ sức xoáy sâu vào tâm khảm: NGHE rồi mà có HIỂU hay không, HIỂU rồi mà có LÀM hay không? Những “khoảng” rất nhỏ hẹp mà cảm thấy như xa xôi,thăm thẳm, cứ “đi” rồi “đi” mãi mà vẫn chưa tới đích. Quả thật, lời nói suông dễ dàng hơn hành động cụ thể, chỉ tay sai khiến bao giờ cũng dễ hơn làm gương.
Là người khôn ngoan và thông minh đích thực thì phải lắng nghe và thực hành lời Chúa, nhờ đó mà có thể vào Nhà Chúa và lên Núi Thánh của Ngài. Khó. Không dễ. Vì thế mà cần cố gắng luôn. Khó vậy thì ai mới được vào ngụ trong Nhà Chúa và được ở trên Núi Thánh? Kinh Thánh liệt kê danh sách rõ ràng: “Là kẻ sống vẹn toàn, luôn làm điều ngay thẳng, bụng nghĩ sao nói vậy, miệng lưỡi chẳng vu oan, không làm hại người nào, chẳng làm ai nhục nhã, coi khinh phường gian ác, trọng ai kính Chúa Trời, lỡ thề mà bị thiệt thì cũng chẳng rút lời, cho vay không đặt lãi, chẳng nhận quà hối lộ mà hại đến người ngay. Phàm ai làm những điều này không hề nao núng chuyển lay bao giờ.” (Tv 15:2-5) Ôi, biết sao được, ai cũng phải rán sức mà thôi! Không cố gắng vào Nhà Chúa và lên Núi Thánh thì chẳng biết đi đâu nữa!
Chắc chắn ai cũng muốn “được vào Nhà Chúa,” nhưng thiếu ơn Chúa thì chúng ta cũng không thể làm gì. Vâng, ơn Chúa vô cùng cần thiết, vì Chúa Giêsu đã xác nhận: “Không có Thầy, anh em chẳng làm gì được.” (Ga 15:5) Thật vậy, Thánh Giacôbê cũng đã phân tích rạch ròi: “Mọi ơn lành và mọi phúc lộc hoàn hảo đều do từ trên, đều tuôn xuống từ Cha là Đấng dựng nên muôn tinh tú; nơi Người không hề có sự thay đổi, cũng không hề có sự chuyển vần khi tối khi sáng. Người đã tự ý dùng Lời Chân Lý mà sinh ra chúng ta, để chúng ta nên như của đầu mùa trong các thọ tạo của Người.” (Gc 1:17-18)
Thánh Giacôbê cho biết thêm về lời nói và việc làm: “Hãy khiêm tốn đón nhận lời đã được gieo vào lòng anh em; lời ấy có sức cứu độ linh hồn anh em. Anh em hãy đem Lời ấy ra thực hành, chứ đừng nghe suông mà lừa dối chính mình.” (Gc 1:21-22) Rõ ràng là hành động luôn có giá trị hơn lời nói, đó là điều kiện ắt có và đủ. Ở một chỗ khác, Thánh Giacôbê xác định: “Đức tin không có hành động là đức tin chết.” (Gc 2:17 và 26) Ai cũng ghét lời nói suông, nhưng vấn đề là phải chứng tỏ bằng việc làm, chứng minh cụ thể.
Thánh Giacôbê giải thích về lòng đạo đức: “Có lòng đạo đức tinh tuyền và không tỳ ố trước mặt Thiên Chúa Cha, là thăm viếng cô nhi quả phụ lâm cảnh gian truân, và giữ mình cho khỏi mọi vết nhơ của thế gian.” (Gc 1:27) Đến nhà thờ là điều tốt, nhưng đừng tưởng như vậy là đạo đức, là thánh thiện, nếu không chú trọng hành động. Đừng “ảo thuật” như David Copperfield, nghĩa là đừng “tàng hình,” theo kiểu là chiên ngoan khi ở trong nhà thờ nhưng là cọp dữ khi ở ngoài nhà thờ. Y như “phép lạ” nhãn tiền vậy!
Trình thuật Mc 7:1-8a, 14-15, 21-23 đề cập vấn đề tranh luận về nguyên tắc truyền thống của người Pharisêu. Họ chỉ chú trọng bề ngoài mà coi thường bề trong, lấy cái PHỤ làm cái CHÍNH, hiểu nghĩa đen mà không hiểu nghĩa bóng, thậm chí còn “cắt xén” hoặc giải thích theo ý mình. Họ và một số kinh sư đến từ Giêrusalem. Họ thấy vài môn đệ của Chúa Giêsu dùng bữa mà chưa rửa tay.
Nhóm Biệt Phái và người Do Thái giữ truyền thống của tiền nhân là nhất định “không ăn gì khi chưa rửa tay cẩn thận,” bất cứ thứ gì mua ngoài chợ về cũng phải rảy nước rồi mới ăn. Họ còn giữ nhiều tập tục khác nữa như rửa chén bát, bình lọ và các đồ đồng. Đúng là “hình thức áp bức nội tâm, ngoại tại làm hại nội tại.” Sai thậm tệ mà mạo nhận mình tốt lành. Dốt mà chảnh, ngu mà kiêu, thích khoe mẽ đủ thứ. Làm lớn mà làm láo. Làm dở báo cáo hay. Đó là bệnh lý ảo tưởng trầm kha, là chứng nan y bất trị.
Nhóm Biệt Phái và kinh sư hỏi vặn Chúa Giêsu về chuyện các môn đệ không theo truyền thống tiền nhân, cứ để tay ô uế mà ăn uống. Đúng là ngu mà tưởng mình ngon, chú ý sạch bề ngoài mà nhơ nhớp tâm hồn. Bẩn thỉu mà cứ tưởng mình sạch sẽ, hôi rình mà mạo nhận mình thơm tho. Cái cần khử trùng thì bỏ qua, cái không cần khử trùng thì kiểm soát chặt chẽ. Ngứa mắt!
Vì thế, Chúa Giêsu thản nhiên nói thẳng: “Ngôn sứ Isaia thật đã nói tiên tri rất đúng về các ông là những kẻ đạo đức giả, khi viết rằng: Dân này tôn kính Ta bằng môi bằng miệng, còn lòng chúng thì lại xa Ta. Chúng có thờ phượng Ta thì cũng vô ích, vì giáo lý chúng giảng dạy chỉ là giới luật phàm nhân. Các ông gạt bỏ điều răn của Thiên Chúa, mà duy trì truyền thống của người phàm.” (Mc 7:6-8) Loại dịch bệnh đó nguy hiểm hơn mọi loại dịch bệnh khác.
Con người cần khử trùng cái gì? Có hai dạng cơ bản: ô uế thể lý và ô uế tinh thần. Ô uế gì thì phải khử trùng thứ đó. Sau khi tố cáo nhóm Biệt Phái và kinh sư, Chúa Giêsu gọi đám đông tới và nói: “Xin mọi người nghe tôi nói đây, và hiểu cho rõ: Không có cái gì từ bên ngoài vào trong con người lại có thể làm cho con người ra ô uế được; nhưng chính cái từ con người xuất ra, là cái làm cho con người ra ô uế.” (Mc 7:14-15) Ngài nói thẳng luôn, nhưng Ngài vẫn dùng từ ngữ tế nhị. Khi Đức Giêsu đã rời đám đông mà vào nhà, các môn đệ hỏi Ngài về dụ ngôn ấy, Ngài nói: “Cả anh em nữa, anh em cũng ngu tối như thế sao? Anh em không hiểu sao? Bất cứ cái gì từ bên ngoài vào trong con người, thì không thể làm cho con người ra ô uế.” (Mc 7:18-19) Các môn đệ bị Thầy mắng là “ngu tối” thì đau lắm, nhưng cũng đáng lắm. Phải bị trách mắng như vậy thì mới được sáng ra được.
Từ thể lý bẩn Chúa Giêsu đề cập linh hồn bẩn. Ngài “khử trùng” bằng cách lý giải: “Vì từ bên trong, từ lòng người, phát xuất những ý định xấu: tà dâm, trộm cắp, giết người, ngoại tình, tham lam, độc ác, xảo trá, trác táng, ganh tỵ, phỉ báng, kiêu ngạo, ngông cuồng. Tất cả những điều xấu xa đó, đều từ bên trong xuất ra, và làm cho con người ra ô uế.” (Mc 7:21-23) Quả thật, ô nhiễm tinh thần và linh hồn mới thực sự đáng sợ, chứ ô nhiễm thể lý chỉ là “bề ngoài” mà thôi. Thể lý bẩn thì tắm rửa bằng nước và xà bông là được, nặng hơn thì dùng thuốc sát khuẩn. Nhưng tâm linh bẩn thì chỉ có thể “tắm” bằng hồng ân, phải thành tâm dìm mình trong Dòng Thương Xót của Thiên Chúa, và đó là cách khử trùng duy nhất.
Có điều lạ là có những người rất bẩn mà vẫn tưởng mình sạch. Có những tư tưởng bẩn thỉu và hôi thối mà vẫn được lưu truyền, phát tán. Dạng này nguy hiểm theo cấp số nhân, vì họ không chỉ “duy trì” cái bẩn cho chính mình mà còn gây ô nhiễm cho người khác. Người bẩn mà không bẩn, người sạch lại bẩn, kẻ càng có chức có quyền càng bẩn, ô nhiễm vô cùng. Nhưng khốn là có những kẻ không chịu khử trùng để được sạch.
Tội lỗi là chất gây ô nhiễm nghiêm trọng nhất, khiến chúng ta phải cách ly với Thiên Chúa. Thánh Phaolô nói: “Hãy tẩy rửa hồn xác cho sạch mọi vết nhơ, và đem lòng kính sợ Thiên Chúa mà lo đạt tới mức thánh thiện hoàn toàn.” (2 Cr 7:1) Tuy nhiên, chúng ta không thể tự rửa sạch, mà phải cầu xin để được Thiên Chúa rửa sạch: “Xin rửa con sạch hết lỗi lầm tội lỗi con, xin Ngài thanh tẩy.” (Tv 51:4)
Trong thời mắc dịch này, càng cần hơn bao giờ hết là chân thành sám hối: “Pater, peccavi – Thưa Cha, con đã phạm tội.” Thiên Chúa vẫn chờ đợi và rộng lòng tha thứ, vì chính Chúa Giêsu đã hứa với Thánh Maria Faustyna Kowalska (1905-1938): “Lòng thương xót của Ta lớn hơn tội lỗi của con và toàn thế giới.” (Nhật Ký, số 1485)
Thiên Chúa còn ưu ái tặng ban Đức Mẹ để làm “tàu cứu vớt người ta khỏi chìm trong biển lửa đời đời.” (Thánh Bênađô) Hãy nhớ Chuỗi Mân Côi, vì “Chuỗi Mân Côi là vũ khí chống lại sự dữ trong thế giới ngày nay.” (Thánh Piô Năm Dấu) Thật vậy, Kinh Mân Côi rất hữu hiệu: “Lần chuỗi Mân Côi là giao phó những gánh nặng cho Thánh Tâm Thương Xót của Chúa Kitô và Đức Mẹ.” (Thánh Gioan Phaolô II)
Lúc này, chúng ta cần làm theo lời khuyên của Thánh Piô Năm Dấu: “Các con đừng sợ hãi, hãy đặt mình dưới sự che chở của Đức Trinh Nữ Maria. Đừng phạm tội, và trận đại dịch sẽ không thắng các con.” Thời đó, có một số con cái thiêng liêng của ngài bị bệnh nhưng không ai chết vì đại dịch.
Lạy Thiên Chúa, xin cảm tạ Ngài đã ban cho chúng con nhiều phương thế để bảo đảm sự sống đời đời. Xin giúp chúng con biết giữ vệ sinh xác hồn, và nếu chúng con bị lây nhiễm, xin Ngài khử trùng chúng con ngay. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.