TRẦM THIÊN THU

▶ Cám Dỗ – https://youtu.be/4OQtlDjBA-U

Cuộc đời luôn có đầy những cạm bẫy, sai lầm mà chúng ta có thể mắc phải. Đừng đắm mình vào những “vũng bùn” của sự lười biếng, ích kỷ, thụ động,… Vượt qua chính mình là điều khó nhưng PHẢI LÀM. Kẻ nhu nhược chỉ biết than vãn, còn người mạnh mẽ không ngừng cố gắng.

Chước cám dỗ rất đa dạng: Tiền tài, danh vọng, chức tước, địa vị, quyền hành, nhục dục,… Đủ loại mưu mô thâm độc. Có thể nói rằng cám dỗ bắt nguồn từ con mắt, vì “con mắt là cửa sổ tâm hồn,” nhưng chính cái “cửa sổ” ấy cũng có thể nguy hiểm, không tỉnh thức thì chúng ta “trắng tay” và rơi vào hố diệt vong. Chúa Giêsu nói: “Đèn của thân thể là con mắt. Vậy nếu mắt anh sáng thì toàn thân anh sẽ sáng. Còn nếu mắt anh xấu thì toàn thân anh sẽ tối. Vậy nếu ánh sáng nơi anh lại thành bóng tối thì tối biết chừng nào!” (Mt 6:22-23; Lc 11:34-36) Con mắt là “đầu mối” tham sân si. Chỉ vì nhìn không khéo mà bị người khác cho là “nhìn đểu,” thế là xảy ra cãi vã, ẩu đả, thậm chí là án mạng. Con mắt có thể dễ thương, cũng có thể đáng ghét.

Cám dỗ là dụ dỗ người khác, bằng động thái hoặc lời đường mật, khiến họ mắc lừa mà sa ngã. Nói theo ngôn ngữ bình dân, cám dỗ là “dụ khị,” và nói thẳng ra là “lừa bịp.” Tất nhiên, cám dỗ cũng có những mức độ khác nhau, và lúc nào cũng có những chước cám dỗ – bất kể ngày hay đêm. Cơn cám dỗ rất tinh vi, khó nhận ra, khi biết thì… muộn mất rồi! Chiến đấu với cơn cám dỗ là chiến đấu với chính mình – một trong ba kẻ thù đầu sỏ (xác thịt, thế gian, ma quỷ), đó là cuộc chiến cam go nhất!

I. MƯU CHƯỚC CÁM DỖ

Trình thuật Mt 4:1-11 (≈ Mc 1:12-13 và Lc 4:1-13) cho biết về ba chước cám dỗ mà Chúa Giêsu đã chịu: Ăn uống, kiêu ngạo, và danh vọng. Đó là các “mối tội đầu” tương tự những trái phá cực mạnh rất nguy hiểm. Kinh Thánh cho biết rằng Đức Giêsu đã được Thần Khí dẫn vào hoang địa để chịu ma quỷ cám dỗ. Sau bốn mươi đêm ngày ăn chay ròng rã, Ngài cảm thấy đói. Nhân tính là thế!

1. Ăn Uống

Tên cám dỗ đến gần Chúa Giêsu và nói: “Nếu ông là Con Thiên Chúa thì truyền cho những hòn đá này hóa bánh đi!” (Mt 4:3) Nhưng Ngài vặn lại ngay: “Đã có lời chép: Người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh, nhưng còn nhờ mọi lời miệng Thiên Chúa phán ra.” (Mt 4:4) Ăn uống là thứ đứng đầu trong “tứ khoái” của con người. Khi đói, người ta có thể giết người khác để mình có cái ăn. Đó là phản xạ sinh tồn.

Thật vậy, khi đói ngấu, Thằng Bờm chẳng cần gì khác, dù là của cải to lớn, mà chỉ cần nắm xôi để giải quyết cái bụng trước. Miếng ăn rất thực tế. Nhưng cũng vì “cái thực tế” đó mà người ta tranh giành nhau, chiến tranh không ngừng, bao nhiêu tệ nạn xảy ra (cướp của, giết người,…) cũng chỉ vì người ta “sợ đói.” Miếng ăn có thể cao quý, nhưng cũng có thể tồi tệ.

Chiến thắng cái đói là vượt qua chính mình, ăn chay là để kiềm chế nhục dục, tức là chiến thắng chính mình. Thiết tưởng, cũng nên tái nhận thức rằng ăn chay không phải là để dành phần đó cho bữa khác, mà là để chia sẻ cho người nghèo hơn mình. Đó là thực thi bác ái Mùa Chay, nhưng người ta thường không thực hiện đúng vấn đề này!

2. Kiêu Ngạo

Thua keo này bày keo khác. Ngay sau đó, ma quỷ đem Chúa Giêsu đến thành thánh và đặt Ngài trên nóc Đền Thờ, rồi khiêu khích: “Nếu ông là Con Thiên Chúa thì gieo mình xuống đi! Vì đã có lời chép: Thiên Chúa sẽ truyền cho thiên sứ lo cho bạn, và thiên sứ sẽ tay đỡ tay nâng, cho bạn khỏi vấp chân vào đá.” (Mt 4:6) Chúa Giêsu nói thẳng: “Nhưng cũng đã có lời chép: Ngươi chớ thử thách Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi” (Mt 4:7)

Chẳng có ai không yêu chính mình. Yêu mình là tự bảo vệ mình, để sinh tồn. Đó là động thái đúng đắn, rất tốt. Nhưng nếu yêu mình quá thì lại hóa xấu, vì đó là tự ái (“tự ái” là “yêu mình” thái quá). Tự ái là đề cao “cái tôi” của mình, luôn cho mình là “cái rốn của vũ trụ,” là “bách khoa tự điển,” là “người có cả bụng chữ,” là nhà thông thái, là nhân tài, là đạo đức,… Điều này liên quan tính kiêu ngạo (kiêu căng, ngạo mạn, tự phụ, tự mãn,…), đồng thời cũng liên quan tính ích kỷ – tức là vị kỷ chứ không vị tha. Một chuỗi liên đới xấu xa, đậm nét tội lỗi. Kiêu ngạo là một trong bảy mối tội đầu, rất nguy hiểm!

3. Danh Vọng

Mặc dù tiếp tục thất bại, nhưng ma quỷ vẫn chưa chịu thua. Nó lại đem Chúa Giêsu lên một ngọn núi rất cao, chỉ cho Ngài thấy tất cả các nước thế gian và vinh hoa lợi lộc của các nước ấy, và nó thản nhiên nói: “Tôi sẽ cho ông tất cả những thứ đó, nếu ông sấp mình bái lạy tôi.” (Mt 4:9) Đúng là điếc không sợ súng, chó mà đòi chạy trước hươu. Chúa Giêsu nghiêm giọng: “Satan kia, xéo đi! Vì đã có lời chép: Ngươi phải bái lạy Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi, và phải thờ phượng một mình Người mà thôi.” (Mt 4:10) Rõ ràng “quá tam ba bận.” Ma quỷ đành “ngậm bồ hòn làm ngọt,” nó vừa xấu hổ vừa ấm ức nhưng đành cong đuôi bỏ Ngài mà đi. Ngay lúc đó, các sứ thần tiến đến hầu hạ Ngài.

Cám dỗ về danh vọng, địa vị, chức tước, quyền hành,… luôn là “bả” khiến người ta sập bẫy. Trong xã hội đời thường đã đành, trong sinh hoạt tôn giáo cũng vẫn có những cơn cám dỗ khiến người ta mê muội, muốn được nổi trội hơn người khác, họ tranh giành và thách thức đủ dạng. Cả trong xã hội và Giáo Hội cũng vẫn có những người dùng vật chất để lũng đoạn một cách rất tinh vi, khó có thể nhận ra. Người ta che đậy và biện minh bằng nhiều chiêu bài nghe rất hay, và xem chừng cũng rất đậm tính “bác ái” lắm. Thật đáng sợ!

Xét cho cùng thì đó chỉ vì “sáng danh con” chứ chẳng vì “sáng danh Chúa.” Ngày xưa, người ta “mua chức quyền” theo kiểu “mộc mạc” nên dễ nhận ra, ngày nay là thời @ người ta “mua chức quyền” theo cách tinh vi kiểu kỹ thuật số, rất khó nhận ra ai thật và ai giả.

Phải luôn cảnh giác vì ba mối tội đó là “tam độc” rất khó tránh. Nhưng nhờ ơn Chúa, chúng ta có thể chiến thắng tất cả, đồng thời chúng ta phải thực sự kiên trì chiến đấu thì mới có thể chiến thắng “tam độc” đó. Đó là chúng ta chiến thắng chính mình, là “chết” cho tội, là “xé lòng,” là chay tịnh,… Nhờ đó mà chúng ta có thể được công chính hóa. Ai nên công chính thì được cứu độ, tức là nên thánh: “Ai cùng chết với Đức Kitô thì cũng được sống lại với Người.” (x. Rm 6:4-5)

Tránh voi chẳng xấu mặt nào, đừng dại mà đối đầu với nó, đào vi thượng sách! Đặc biệt là hãy bám chặt vào Thiên Chúa, vì Ngài đã hứa: “Ta là Thiên Chúa của ngươi, Đấng cầm lấy tay phải ngươi và phán bảo: Đừng sợ, chính Ta phù trợ ngươi.” (Is 41:13) Làm sao thoát khỏi cơn cám dỗ? Thánh GM Phanxicô Salê nói: “Mọi cơn cám dỗ của hỏa ngục không thể làm vấy bẩn một linh hồn không hề yêu thích chúng.”

Cố gắng chạy càng xa càng tốt, tự cứu mình trước rồi trời sẽ cứu! Nhút nhát với ma quỷ là một cách can trường, ai can trường trong ơn Chúa thì sẽ chiến thắng ma quỷ. Văn sĩ Mark Twain có cách nhận xét khá thú vị: “Có vài cách bảo vệ tốt chống lại sự cám dỗ, nhưng cách chắc chắn nhất là sự nhút nhát.”

Như chúng ta đã biết, khi chúng ta hướng về Thiên Chúa và đến gần Ngài, ma quỷ rất ghét chúng ta. Nó tìm mọi cách quấy phá để ngăn chặn chúng ta tiếp cận Thiên Chúa. Nó lợi dụng những lúc chúng ta “yếu đuối” (cả thể lý và tinh thần), nó sẽ tấn công. Nó đã áp dụng “chiêu” đó khi biết Chúa Giêsu cảm thấy đói sau 40 ngày ăn chay.

Đói là tình trạng cụ thể – đói về thể lý hoặc đói về tinh thần (khao khát, ham muốn, tham lam,…). Ông Bà Nguyên Tổ đã sập bẫy nó giăng chỉ vì miếng ăn. Nhiều con nghiện (ma túy, rượu chè, cờ bạc,…) chỉ thử để thỏa mãn tính tò mò, thỏa “cơn đói” của tính tham sân si mà ma quỷ đã ngấm ngầm gieo vào lòng họ, để rồi không thể thoát khỏi vòng xích đang trói chặt mình. Ma quỷ rất xảo quyệt, nó không ngơi nghỉ một giây phút nào đâu.

II. VÌ HÈN MÀ NHÁT

Quảng cáo nào cũng hay, cám dỗ nào cũng ngọt bùi, đầy hoa mỹ lộng lẫy, hứa hẹn tương lai xán lạn, nhưng đến khi biết hối hận thì không còn kịp nữa. Cơn cám dỗ giống như sóng thần, nước biển đang êm đềm, bất ngờ nổi sóng và giật ngược, không ai chạy kịp! Văn sĩ trào phúng Mark Twain: “Điều cấm đoán có sức mê hoặc đến nỗi khiến nó hấp dẫn không thể tả.” Nghe bùi tai rồi muốn, ý muốn biến thành hành động.

Chúa Giêsu căn dặn: “Hãy tỉnh thức và cầu nguyện kẻo sa chước cám dỗ.” (Mc 14:38; Lc 22:40; Mt 26:41a) Lý do rất đơn giản: “Vì tinh thần thì hăng hái, nhưng thể xác lại yếu hèn.” (Mt 26:41b; Mc 14:38) Thật vậy, phàm nhân chỉ là bụi tro, mau tan như hạt sương, rất yếu đuối, bạc nhược và khốn nạn, ấy thế mà lại rất “chảnh,” ngang bướng lắm, sẵn sàng nổi loạn bất kỳ lúc nào. Trên hành trình vào Miền Đất Hứa ròng rã suốt 40 năm, dân Chúa đã phải cảnh giác cao độ trước những thứ cám dỗ không ngừng. (x. Đnl 8:7-20)

Chúng ta là sinh vật cao cấp nhất. Chúng ta không chỉ có sinh hồn như cỏ cây – sống và động, có giác hồn như động vật – biết vui, buồn, yêu, ghét,…, đặc biệt là có linh hồn – biết lành, biết dữ. Nhờ linh hồn mà con người trở nên “cao cấp,” nhưng chính linh hồn đó là do Thiên Chúa trao ban: “Đức Chúa là Thiên Chúa lấy bụi từ đất nặn ra con người, thổi sinh khí vào lỗ mũi, và con người trở nên một sinh vật.” (St 2:7) Ngài ẩn mặt đi, chúng ta liền rụng rời kinh hãi; Ngài lấy sinh khí lại, chúng ta tắt thở ngay và trở về cát bụi. (Tv 104:29)

Chuẩn bị mọi thứ xong xuôi rồi Thiên Chúa mới tạo dựng con người, Ngài lo liệu trước để cho con người có cái mà tận hưởng. Ngài trồng một vườn cây ở Êđen ở về phía Đông, Ngài đặt vào đó con người do chính Ngài tạo nên với hai loại là nam và nữ. Ngài khiến từ đất mọc lên đủ mọi thứ cây trông thì đẹp, ăn thì ngon, cùng với cây trường sinh ở giữa vườn, cây này cho biết điều thiện và ác. Con người được hưởng mọi thứ, có quyền trên mọi loài khác, được hưởng niềm hạnh phúc do kết hợp âm dương. Vậy mà con người vẫn chưa thỏa lòng, vẫn tham lam, vẫn tranh giành, vẫn muốn nổi loạn và muốn làm bá chủ.

Con rắn là loài xảo quyệt nhất trong các động vật được Thiên Chúa tạo dựng, vì nó là hiện thân ma quỷ. Nó ghen tức với con người nên nó đã “dụ khị” người đàn bà: “Có thật Thiên Chúa bảo các ngươi không được ăn hết mọi trái cây trong vườn không?” (St 3:1) Người đàn bà nói với con rắn: “Trái các cây trong vườn thì chúng tôi được ăn. Còn trái trên cây ở giữa vườn, Thiên Chúa đã bảo: ‘Các ngươi không được ăn, không được động tới, kẻo phải chết’.” (St 3:2-3) Rắn nói với người đàn bà: “Chẳng chết chóc gì đâu! Nhưng Thiên Chúa biết ngày nào ông bà ăn trái cây đó, mắt ông bà sẽ mở ra, và ông bà sẽ nên như những vị thần biết điều thiện điều ác.” (St 3:4-5) Nó nói ngọt như đường phèn thế thì Bà Êva thấy “mát ruột” là phải rồi.

Thảo nào người ta bảo “gái tai, trai mắt.” Đàn ông là sóng cồn, phụ nữ là sóng ngầm. Sóng ngầm khó tránh hơn sóng cồn. Cuộc đời có dây chuyền cám dỗ: Ma quỷ liên quan đàn bà, đàn bà liên quan đàn ông. Cụ thể là Ađam “chết” vì Êva, Đavít “chết” vì bà Bát Seva, vợ ông Urigia, (2 Sm 11:1-25) còn Samson “chết” vì Đalila. (x. Tl 16:4-21) Nghe bùi tai với lời xúi giục của con rắn, lại nhìn thấy “trái cấm” có vẻ ngon và hấp dẫn, nhất là sau khi ăn trái đó thì được tinh khôn, sướng thật! Cầm lòng chẳng đặng, bà liền hái trái cây mà ăn, rồi đưa cho cả chồng đang ở đó với mình. Khốn thay là ông Ađam nghe bà xã dụ rồi cũng dám “chơi” luôn. Đàn bà “ghê” thật! Y như rằng, mắt cả hai người mở tròn vo, sáng như đèn cao áp, họ giật thót mình vì mắc cỡ hết sức khi nhìn thấy nhau trong tình trạng khỏa thân. Họ luýnh quýnh chạy đi lấy lá vả kết làm khố che thân. Tưởng khôn ai ngờ khốn!

Là phụ nữ đầu tiên xuất hiện trên trái đất, bà Êva được mệnh danh là “mẹ của chúng sinh.” (St 3:20) Cách gọi đó là do chính ông Ađam yêu vợ mình quá nên mới tôn bà xã lên như vậy. Chúng ta là con cháu nên cũng bị “di truyền” gen Tội Nguyên Tổ. Cái gen ác nghiệt hết sức, nhưng đành chịu thôi! Đâu chỉ do di truyền, chúng ta còn hằng ngày vẫn liều mình “coi trời bằng nắp bia” nên phạm tội hơn tằm ăn dâu. Vì thế, chúng ta phải đêm ngày thú tội và hết lòng van xin: “Lạy Thiên Chúa, xin lấy lòng nhân hậu xót thương con, mở lượng hải hà xóa tội con đã phạm. Xin rửa con sạch hết lỗi lầm tội lỗi con, xin Ngài thanh tẩy. Vâng, con biết tội mình đã phạm, lỗi lầm cứ ám ảnh ngày đêm. Con đắc tội với Chúa, với một mình Chúa, dám làm điều dữ trái mắt Ngài. Như vậy, Ngài thật công bình khi tuyên án, liêm chính khi xét xử.” (Tv 51:3-6) Thật diễm phúc cho chúng ta vì Thiên Chúa là Đấng luôn giàu lòng thương xót (Ep 2:4) và không hề chấp tội. (Tv 130:3)

Các loại máy luôn phải tân trang nhiều lần mà vẫn trục trặc. Cũng vậy, chúng ta cứ hứa rồi quên, quyết tâm chừa rồi tái phạm. Trái tim của chúng ta cứ sửa tới sửa lui, rửa bằng đủ loại “thuốc tẩy” mà vẫn không sạch. Chỉ có Chúa mới có thể điều chỉnh nó. Do đó, chúng ta vẫn phải kiên trì năn nỉ Ngài: “Lạy Chúa Trời, xin tạo cho con một tấm lòng trong trắng, đổi mới tinh thần cho con nên chung thủy. Xin đừng nỡ đuổi con không cho gần Nhan Thánh, đừng cất khỏi lòng con thần khí thánh của Ngài. Xin ban lại cho con niềm vui vì được Ngài cứu độ, và lấy tinh thần quảng đại đỡ nâng con.” (Tv 51:12-14)

Để có thể được nhận Ơn Cứu Độ thì phải sám hối. Đó là mơ ước của mọi tín nhân. Hằng ngày, Giáo Hội vẫn cầu nguyện trong các giờ kinh nhật tụng: “Lạy Chúa Trời, xin mở miệng con, cho con cất tiếng ngợi khen Ngài.” (Tv 51:17) Mỗi chúng ta cũng cần tha thiết cầu xin như vậy, nhất là mỗi sớm mai thức dậy. Nhờ đó mà bớt hèn nhát và bớt sa ngã, không chỉ trong Mùa Chay mà trong suốt cuộc đời này.

III. NHỜ KHỐN NÊN KHÔN

Thánh Phaolô cũng thú nhận: “Tôi làm gì tôi cũng chẳng hiểu: vì điều tôi muốn, thì tôi không làm, nhưng điều tôi ghét, thì tôi lại cứ làm.” (Rm 7:15) Thật vậy, không ai dám nói mạnh, nói khôn. Chưa gặp cám dỗ thì chưa thể nói mình như thế nào. Chưa có dịp phạm tội thì đừng tưởng mình đạo đức. Có cơn cám dỗ mà không chiều theo nó thì mới là người hay, người giỏi; có dịp phạm tội mà không phạm tội thì mới là người đạo đức, thánh thiện. Đừng vội trách những người phạm tội. Chúng ta ghét tội và cương quyết chống lại tội chứ không ghét người có tội. Napoléon Đại Đế là người đã từng chinh Nam phạt Bắc mà phải thốt lên: “Chiến thắng một đạo quân còn dễ hơn chiến thắng chính mình.”

Giáo Hội nhắc nhở chúng ta về cách so sánh của Thánh Phaolô: “Vì một người duy nhất, mà tội lỗi đã xâm nhập trần gian, và tội lỗi gây nên sự chết; như thế, sự chết đã lan tràn tới mọi người, bởi vì mọi người đã phạm tội. Trước khi có Lề Luật, đã có tội lỗi ở trần gian. Nhưng nếu không có Luật, thì tội không bị kể là tội. Thế mà, từ thời Ađam đến thời Môsê, sự chết đã thống trị cả những người đã không phạm tội bất tuân lệnh Thiên Chúa như Ađam đã phạm. Ađam là hình ảnh Đấng sẽ tới.” (Rm 5:12-14) Trên hành trình sám hối, cách riêng trong Mùa Chay, cần nhận thức chính mình để sám hối chân thành, để được tắm rửa trong dòng tình thương xót của Thiên Chúa.

Thật kỳ diệu, mặc dù ông bà nguyên tổ phạm tội vì bất tuân, nhưng lại là hình ảnh của Đức Kitô, như trong bài Exultet có nói: “Ôi, tội hồng phúc!” Tội lỗi mà lại hóa ân phúc. Lý do là nếu ông Ađam không nghe vợ dụ khị thì chúng ta đâu được Chúa Giêsu đến thế gian làm người để đồng lao cộng khổ với chúng ta, và làm sao chúng ta được ăn Thịt và uống Máu của Ngài qua Bí tích Thánh Thể? Thánh Ý Thiên Chúa thật quá mầu nhiệm, chúng ta không bao giờ có thể hiểu nổi, dù chỉ một chút thôi! Thảo nào Thánh Vịnh gia đã thốt lên: “Lạy Chúa, con thấy tư tưởng Ngài khó hiểu biết bao, tính chung lại, ôi nhiều vô kể!” (Tv 139:17)

Thánh Phaolô tiếp tục so sánh tỉ mỉ và như một lời giải thích: “Nhưng sự sa ngã của Ađam không thể nào sánh được với ân huệ của Thiên Chúa. Thật vậy, nếu vì một người duy nhất đã sa ngã, mà muôn người phải chết, thì ân sủng của Thiên Chúa ban nhờ một người duy nhất là Đức Giêsu Kitô, còn dồi dào hơn biết mấy cho muôn người. Ơn Thiên Chúa ban cũng khác với hậu quả do một người phạm tội đã gây ra. Quả thế, vì một người duy nhất phạm tội, con người đã bị xét xử để phải mang án, còn sau nhiều lần sa ngã, thì lại được Thiên Chúa ban ơn cho trở nên công chính. Nếu chỉ vì một người, một người duy nhất sa ngã, mà sự chết đã thống trị, thì điều Thiên Chúa làm qua một người duy nhất là Đức Giêsu Kitô, lại còn lớn lao hơn biết mấy. Quả vậy, những ai được Thiên Chúa ban ân sủng dồi dào và cho trở nên công chính, thì sẽ được sống và được thống trị.” (Rm 5:15-17)

Hầu hết các thánh đều có một quãng đời tối tăm, thậm chí rất tội lỗi, nhưng sau khi “sáng mắt” thì cũng “sáng lòng,” họ quyết tâm hối cải và sửa chữa, quyết không lăn vào vết xe cũ, nhờ đó mà họ đã nên thánh ngay từ lúc còn sinh thời. Quả thật, con đường tội lỗi và thứ tha là con đường mà mọi phàm nhân đều đi qua để có thể đến với Đức Kitô, Đấng tử nạn và phục sinh. Chúng ta cũng không ngoài quy luật đó. Nhân vô thập toàn, phạm tội là điều không tránh khỏi, ví như một “quyền” của phàm nhân vậy. Tại sao chúng ta sa ngã? Đó là để “sức mạnh của Đức Kitô được biểu lộ trọn vẹn trong sự yếu đuối.” (x. 2 Cr 12:9) Vô cùng kỳ diệu!

Thánh Phaolô kết luận: “Tóm lại, cũng như vì một người duy nhất đã sa ngã mà mọi người bị Thiên Chúa kết án, thì nhờ một người duy nhất đã thực hiện lẽ công chính, mọi người cũng được Thiên Chúa làm cho nên công chính, nghĩa là được sống. Thật vậy, cũng như vì một người duy nhất đã không vâng lời Thiên Chúa, mà muôn người thành tội nhân, thì nhờ một người duy nhất đã vâng lời Thiên Chúa, muôn người cũng sẽ thành người công chính.” (Rm 5:18-19) Chắc chắn chúng ta chẳng làm được gì nếu không có Đức Kitô. (x. Ga 15:5) Chúng ta có thể nhờ Đức Kitô mà trở nên công chính, mà ai trở nên công chính thì được Ngài cứu độ.

Lạy Thiên Chúa, xin ban thêm sức mạnh để chúng con vượt qua đau khổ, đủ sức chống lại cám dỗ, và xin đừng để chúng con làm cớ vấp phạm cho người khác. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.