TRẦM THIÊN THU

Con gà tức nhau vì tiếng gáy. Còn con người “gáy” nhau nhiều thứ lắm: giàu có, nhà to, xe đời mới, quần áo hàng hiệu, ngoại hình đẹp, bằng cấp cao,… Bất cứ cái gì có vẻ hơn người khác một chút thì người ta đều ra vẻ vênh váo, ngông nghênh, nói năng trịch thượng, hách dịch.
Văn hào William Shakespeare nhận xét chí lý: “Thằng ngốc tự cho mình là thông minh, còn người thông minh biết mình là thằng ngốc.” Bác học Albert Einstein nói: “Cái tôi và sự hiểu biết tỷ lệ nghịch với nhau. Hiểu biết càng nhiều, cái tôi càng bé. Hiểu biết càng ít, cái tôi càng to.” Và ông khuyên: “Ðừng nên cố trở thành một người thành công mà hãy gắng trở thành một người có giá trị.” Cứ là chính mình, không cần tranh giành gì với ai.
Kinh Thánh nói: “Người khôn khéo chẳng khoe điều mình biết, kẻ dại khờ để lộ chuyện ngu si.” (Cn 12:23) Người khôn ngoan là người sống khiêm nhu, người lương thiện là người sẵn sàng thứ tha. Chỉ có kẻ ngu si mới ép người quá đáng, chỉ có kẻ bất lương mới tính toán so đo.
Thuở xưa, vì thấy mình kém cỏi mà ác nhân ghen tức và tạo phe kết đảng với nhau: “Ta hãy gài bẫy hại tên công chính, vì nó chỉ làm vướng chân ta, nó chống lại các việc ta làm, trách ta vi phạm lề luật, và tố cáo ta không tuân hành lễ giáo.” (Kn 2:12) Họ hèn nhát vì mù quáng nên dễ mắc chứng ảo tưởng và suy nghĩ lệch lạc. Họ rất ranh mãnh, chúng ta phải thực sự cảnh giác kẻo “sập bẫy” mưu ma chước quỷ. Ngày nay mức nguy hiểm hơn nhiều!
Có đầy mới tràn. Tư tưởng xấu sinh ra ước muốn xấu, dẫn tới hành động xấu. Kẻ xấu cứ tưởng người khác cũng xấu như mình nên họ nghi ngờ người khác, và họ biện luận: “Ta hãy coi những lời nó nói có thật không, và nghiệm xem kết cục đời nó sẽ thế nào. Nếu tên công chính là con Thiên Chúa, hẳn Người sẽ phù hộ và cứu nó khỏi tay địch thù. Ta hãy hạ nhục và tra tấn nó, để biết nó hiền hòa làm sao, và thử xem nó nhẫn nhục đến mức nào. Nào ta kết án cho nó chết nhục nhã, vì cứ như nó nói, nó sẽ được Thiên Chúa viếng thăm.” (Kn 2:17-20) Chúa Giêsu đã bị những kẻ xấu ghét cay ghét đắng dù họ biết Ngài công minh chính trực.
Người công chính luôn sống ngay nói thẳng, và thường bị kẻ xấu không ưa. Không phải Thiên Chúa không biết hoặc làm ngơ, nhưng Ngài tôn trọng luật tự nhiên, Ngài chỉ ra tay khi thực sự cần thiết. Những người tín thác vào Thiên Chúa luôn tín nguyện: “Lạy Thiên Chúa, xin dùng uy danh mà cứu độ, lấy quyền năng Ngài mà xử cho con. Lạy Thiên Chúa, xin nghe con nguyện cầu, lắng tai nghe lời con thưa gửi. Phường kiêu ngạo nổi lên chống đối, bọn hung tàn tìm hại mạng sống con, chúng không kể gì đến Thiên Chúa. Nhưng này có Thiên Chúa phù trì, thân con đây, Chúa hằng nâng đỡ.” (Tv 54:3-6)
Thiên Chúa biết rõ người nào mạnh, người nào yếu, nên Ngài không bắt ai chịu đựng quá sức. Vấn đề quan trọng là người đó nhận biết ơn độ trì của Ngài, như Thánh Vịnh gia thề hứa: “Con tự nguyện dâng Ngài lễ tế, lạy Chúa, con xưng tụng danh Ngài, thật danh Ngài thiện hảo!” (Tv 54:8) Bất cứ ai tin tưởng và hành động nhân danh Thiên Chúa thì chắc chắn sẽ không lầm đường lạc lối, vì Chúa Giêsu đã xác định: “Tôi là ánh sáng thế gian. Ai theo tôi, sẽ không phải đi trong bóng tối, nhưng sẽ nhận được ánh sáng đem lại sự sống.” (Ga 8:12)
Vấn đề lương tâm vô cùng quan trọng đối với con người. Thánh Giacôbê đặt vấn đề: “Ở đâu có ghen tương và tranh chấp, ở đấy có xáo trộn và đủ mọi thứ việc xấu xa. Đức khôn ngoan Chúa ban làm cho con người trở nên trước là thanh khiết, sau là hiếu hòa, khoan dung, mềm dẻo, đầy từ bi và sinh nhiều hoa thơm trái tốt, không thiên vị, cũng chẳng giả hình. Người xây dựng hòa bình thu hoạch được hoa trái đã gieo trong hòa bình, là cuộc đời công chính.” (Gc 3:16-18) Lương tâm không ngay thẳng sẽ sinh ra nhiều rắc rối, thậm chí còn ảnh hưởng sức khỏe thể lý.
Đúng là “lỗi tại tôi mọi đàng” chứ chẳng lỗi tại ai. Thánh Giacôbê phân tích: “Bởi đâu có chiến tranh, bởi đâu có xung đột giữa anh em? Chẳng phải là bởi chính những khoái lạc của anh em đang gây chiến trong con người anh em đó sao? Thật vậy, anh em ham muốn mà không có, nên anh em chém giết; anh em ganh ghét cũng chẳng được gì, nên anh em xung đột với nhau, gây chiến với nhau. Anh em không có, là vì anh em không xin; anh em xin mà không được, là vì anh em xin với tà ý, để lãng phí trong việc hưởng lạc.” (Gc 4:1-3) Hệ lụy rạch ròi, tất yếu, hiển nhiên!
Cuộc sống không chỉ là bể khổ mà còn phức tạp. Thiện tâm rất quan trọng, ngược lại thì rất nguy hiểm vì là dã tâm: “Lương ngôn nhất cú tam đông noãn, Ác ngữ thương nhân lục nguyệt hàn.” (Thiện tâm một tiếng ấm ba đông, Lời độc lạnh người sáu tháng ròng.) Trong đêm Con Thiên Chúa giáng sinh, đạo binh chư thần đã đồng ca: “Bình an dưới thế cho người thiện tâm.” (Lc 1:14) Điều đó cho thấy sự thiện tâm là điều kiện cần thiết để được Thiên Chúa yêu thương.
Cuộc sống có nhiều thứ trái ngược: xuôi – ngược, phải – trái, hiền – dữ, to – nhỏ, thuận – nghịch, cao – thấp, dài – ngắn,… Trình thuật Mc 9:30-36 cho biết vấn đề so đo và cách Chúa Giêsu giáo huấn để chúng ta nên người.
Ngày hôm đó, Chúa Giêsu và các môn đệ băng qua miền Galilê. Ngài không muốn cho ai biết, nhưng Ngài “bật mí” cho họ biết chuyện rất quan trọng: “Con Người sẽ bị nộp vào tay người đời, họ sẽ giết chết Người, và ba ngày sau khi bị giết chết, Người sẽ sống lại.” Nhưng họ không hiểu gì hết. Có lẽ họ vừa sợ vừa ngại nên không dám xin Thầy cho biết rõ ràng chi tiết hơn.
Rồi Thầy trò cùng đến Caphácnaum. Khi về nhà, Ngài hỏi các ông: “Dọc đường, anh em đã bàn tán điều gì vậy?” Ôi, chỉ rỉ tai nhau thế mà Thầy cũng cũng biết sao? Các ông nhìn nhau mà không dám nói gì, vì khi đi đường, các ông đã cãi nhau xem ai là người lớn hơn cả. Thánh sử Máccô cho biết rõ là các môn đệ “cãi nhau” – chứng tỏ vấn đề nghiêm trọng chứ không đơn giản. Họ tranh giành nhau mức “cao – thấp” về chức quyền. Ngày nay vấn đề này có lẽ còn “dữ dội” hơn nhiều, nhất là trong một xã hội coi trọng hình thức và vật chất như Việt Nam.
Lúc đó có lẽ Chúa Giêsu rất buồn khi thấy các đệ tử vẫn vướng vòng tục lụy, vẫn nặng danh lợi như vậy. Ngài ngồi xuống rồi gọi các môn đệ lại và nói: “Ai muốn làm người đứng đầu thì phải làm người rốt hết, và làm người phục vụ mọi người.” Ngài đề cao đức khiêm nhường. Ý tưởng của Ngài hoàn toàn trái ngược với chúng ta. Sau đó, Ngài đem một em nhỏ đặt vào giữa các ông, rồi ôm nó và nói: “Ai tiếp đón một em nhỏ như em này vì danh Thầy, là tiếp đón chính Thầy; và ai tiếp đón Thầy thì không phải là tiếp đón Thầy, nhưng là tiếp đón Đấng đã sai Thầy.” Một chuỗi hệ lụy thật lạ lùng biết bao!
Khi đó ông Gioan nói với Chúa Giêsu: “Thưa Thầy, chúng con thấy có người lấy danh Thầy mà trừ quỷ. Chúng con đã cố ngăn cản, vì người ấy không theo chúng ta.” Nhưng Ngài nói ngay: “Đừng ngăn cản người ta, vì không ai lấy danh nghĩa Thầy mà làm phép lạ, rồi ngay sau đó lại có thể nói xấu về Thầy. Quả thật, ai không chống lại chúng ta là ủng hộ chúng ta.”
Có hai vấn đề. Thứ nhất là lớn – nhỏ, hoặc cao – thấp: Muốn làm đầu thì phải hạ mình thành rốt hết. Thứ hai là thuận – nghịch: Không chống lại là ủng hộ. Động thái của chàng trai trẻ Gioan nhắc nhở chúng ta chớ ảo tưởng: Đừng nghĩ hơn người khác về bất cứ lĩnh vực nào. Vỏ quýt dày có móng tay nhọn. Tự đề cao mình là coi thường người khác. Đó là mạo nhận, là kiêu ngạo! Tương tự, “khoảng cách” giữa TIN và TƯỞNG rất mong manh: TIN mình được Chúa yêu thì không là kiêu ngạo, nhưng TƯỞNG mình được Chúa yêu thì lại là kiêu ngạo. Đó là đối lập với Đức Kitô, Đấng hiền hậu và khiêm nhường. (Mt 11:29) Thiên Chúa luôn hạ bệ những kẻ tự cao và nâng cao mọi kẻ khiêm hạ. (Lc 1:52; Hc 10:14; 1 Sm 2:7; Tv 147:6; Is 2:12, 17; Is 13:11; Ed 17:24; Ed 21:34)
Khiêm nhường thuộc về Thiên Chúa, kiêu ngạo thuộc về Satan. Thánh Philip Neri nói: “Đức khiêm nhường là người bảo vệ đức thanh sạch. Trong vấn đề thanh sạch, không có nguy hiểm nào tai hại hơn là thái độ không sợ nguy hiểm. Khi một người tự đặt mình vào dịp tội và tuyên bố mình không sa ngã, đó là dấu hiệu gần như xác thực rằng kẻ ấy sẽ sa ngã, với một thương tích trầm trọng cho linh hồn.” Và Thánh Piô Năm Dấu cho biết: “Khiêm nhường, khiêm nhường, và luôn luôn khiêm nhường. Satan sợ hãi và run rẩy trước những linh hồn khiêm nhường. Chúa sẵn lòng thực hiện những việc lớn lao, nhưng với điều kiện là chúng ta phải thực sự khiêm nhường.”
Cái bẫy của ma quỷ rất tinh vi. Thánh Augustinô nói: “Ma quỷ thường dùng hai cách lừa dối: Khi người ta chưa phạm tội, nó dụ dỗ người ta cậy vào lòng thương xót của Chúa mà phạm tội; khi người ta đã phạm tội, nó xúi giục người ta sợ hãi phép công thẳng của Chúa mà ngã lòng trông cậy.” Còn Thánh Catherine Bologna phân tích: “Đôi khi ma quỷ xúi giục các linh hồn ham hố một nhân đức hoặc một việc đạo đức nào đó đến lạ kỳ, để họ thực hiện việc ấy cách cuồng nhiệt, rồi nó làm họ đâm ra chán nản đến độ chểnh mảng với mọi sự vì mỏi mệt và ngao ngán. Chúng ta cần phải thắng vượt cả chiếc bẫy này lẫn chiếc bẫy kia.”
Lạy Thiên Chúa, xin giúp chúng con luôn làm theo Thánh Ý Ngài bằng mọi giá, không thỏa hiệp với ma quỷ. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.