Nước và Lửa là hai thứ đối lập, nhưng là những thứ không thể thiếu trong cuộc sống con người trần gian – vì đó là hai trong bốn chất quan trọng: Lửa, Đất, Khí, và Nước.
Bốn chất liệu đó là những thứ tất yếu, không thể thiếu trong cuộc sống. Chúng tốt lành vì do Thiên Chúa tạo nên, nhưng chúng có thể hóa xấu nếu chúng ta dùng sai mục đích. Tốt và xấu cũng có nghĩa đen và nghĩa bóng. Cái gì tốt thì luôn đẹp, nhưng cái gì đẹp thì chưa chắc tốt. Tốt hoặc xấu đi kèm với mỗi hành động, một làn ranh mong manh. Vì thế, phải luôn cẩn trọng trong mỗi suy xét hoặc phán đoán – nhất là khi nói về người khác, và cũng phải chú ý và nghiêm khắc với từng hành động của mình.
Ma quỷ “bận rộn” đêm ngày, không bao giờ nghỉ ngơi. Do đó, cuộc chiến giữa cái tốt và cái xấu không bao giờ kết thúc, ở bất kỳ nơi nào hoặc trong bất kỳ ai, không phải là đứng ngó và dùng niềm tin của mình để phân định ai là “người tốt,” ai là “kẻ xấu,” mà phải hành động cụ thể. Ngày nay ma quỷ tinh vi hơn, ma quỷ trên internet là ảo mà thật, biết bao kẻ đã sập bẫy của chúng chỉ vì nhẹ dạ cả tin hoặc ham hố thái quá.
Có những cặp đối lập tuyệt đối: Tốt và Xấu, Thiện và Ác, Thiên Thần và Quỷ Sứ. Nhân chi sơ tính bổn thiện, như thiên thần. Ai sinh ra cũng đều là người tốt, tốt đúng nghĩa, vì được chính Thiên Chúa tác tạo nên giống hình ảnh Ngài theo Thánh Ý Ngài, (St 1:26-27) nhưng con người bất tuân vì nghe lời ma quỷ nên muốn nổi loạn, phản động, muốn “đấu tranh” với chính Đấng tạo dựng nên mình. Tội kiêu ngạo đã làm cho con người xấu đi, không còn “tính bổn thiện” như trước.
Nhưng Chúa không hề chấp lách, mà vẫn một lòng yêu thương nhân loại, không suy giảm tình thương đó, vẫn trước sau như một. Sách Khôn Ngoan xác định: “Thiên Chúa chăm sóc mọi loài. Ngoài Ngài ra, chẳng còn thần nào khác để Ngài phải chứng tỏ rằng các phán quyết của Ngài không bất công.” (Kn 12:13) Kinh Thánh cho biết: “Mắt Đức Chúa ở mọi nơi, mọi chỗ, hằng dõi theo kẻ dữ, người lành.” (Cn 15:3)
Rất đáng quan ngại với nhận xét của Thánh Gioan Climacus: “Ma quỷ thường hại linh hồn của con người bằng cách lấy đức hạnh và việc thiện tu đức của con người bày ra trước mắt để dẫn con người tới kiêu ngạo.” Tốt hóa xấu. Nguyên nhân? Cũng bởi “cái tôi” mà thôi!
Như để giải thích thêm về Thiên Chúa, Kinh Thánh xác định: “Chính do sức mạnh của Chúa mà Chúa hành động công minh, và vì Chúa làm bá chủ vạn vật, nên Chúa nương tay với muôn loài. Khi không có ai tin rằng Chúa nắm trọn quyền năng thì Ngài tỏ sức mạnh; còn ai đã BIẾT mà vẫn TO GAN thì Ngài trị tội.” (Kn 12:16-17) Ông bà Nguyên Tổ có lá gan quá to nên đã bị trị tội. Chúng ta cũng di truyền loại “gen nổi loạn” đó nên chỉ muốn “vùng lên” mọi lúc, mọi nơi. Tội ở chỗ là biết mà vẫn phạm, cố phạm chứ không phải là lỡ phạm, khôn phạm chứ không phải là ngu phạm. Thế mới khốn kiếp. Chúng ta to gan lắm, xấu mà tưởng mình tốt, dốt mà chảnh, rảnh làm liều. Đúng là ghê gớm thật!
Mặc dù con người lộng ngôn và mạo phạm, Thiên Chúa vẫn “xử khoan hồng vì Ngài làm chủ được sức mạnh” và “lấy lượng từ bi cao cả mà cai quản,” đừng vội thấy vậy mà tưởng bở và khinh suất, vì “Ngài có thể sử dụng quyền năng bất cứ khi nào Ngài muốn.” (Kn 12:18) Đó bài học Chúa “mở mắt” cho dân Israel, và cũng là bài học dạy cho mỗi chúng ta thời nay – những kẻ to gan, lớn mật, cũng “chẳng vừa” mà vẫn dám coi Trời chỉ bằng… nắp bia. Thật kinh tởm! Nói theo ngôn ngữ ngày nay thì chúng ta có “máu giang hồ,” với ánh mắt mang hình “đạn nguyên tử,” một dạng “dân anh chị” thứ thiệt chứ chẳng đùa chơi.
Bất đắc dĩ nên Thiên Chúa đành phải xử phạt, không phải là Ngài “trả đũa” hoặc “hẹp hòi,” mà để dạy chúng ta bài học này: “Người công chính phải có lòng nhân ái.” (Kn 12:19a) Sự công chính rất quan trọng, như tấm vé vào Nước Trời, vì Chúa Giêsu nói rõ: “Nếu anh em KHÔNG ăn ở công chính hơn các kinh sư và người Pharisêu, thì sẽ CHẲNG được vào Nước Trời.” (Mt 5:20) Lòng Thương Xót của Chúa vẫn chan chứa trải qua từ đời nọ tới đời kia: “Ngài đã cho con cái niềm hy vọng tràn trề là người có tội được Ngài ban ơn sám hối.” (Kn 12:19b) Chắc chắn Thánh Phaolô đã cảm nghiệm sâu sắc về Lòng Chúa Thương Xót nên mới xác định: “Ở đâu tội lỗi đã lan tràn, ở đó ân sủng càng chứa chan gấp bội.” (Rm 5:20) Và đặc biệt là chính Chúa Giêsu đã minh định với Thánh nữ Faustina: “Lòng Thương Xót của Ta lớn hơn cả tội lỗi của con và toàn thế giới.” (Nhật Ký # 1485)
Mang thân tro kiếp bụi của đời phàm nhân, ai cũng có “máu xấu” và “gen tội” ngay khi còn trong lòng mẹ. (x. Tv 51:7) Thật vậy, “không có ai nhân lành cả, trừ một mình Thiên Chúa.” (Mc 10:18) Và Kinh Thánh xác định: “Chính nhân có ngã bảy lần cũng đứng lên được, còn kẻ ác cứ lảo đảo hoài trong cảnh tai ương.” (Cn 24:16) Như vậy nghĩa là “người công chính mà còn mỗi ngày phạm tội tới bảy lần” thì huống chi chúng ta, những người bất chính, vẫn là tội nhân, tức là vẫn đầy “máu xấu” trong mình.
Vì thế, cần phải biết khiêm nhường và chân thành đấm ngực ăn năn: “Lạy Chúa, Ngài nhân hậu khoan hồng, giàu tình thương với mọi kẻ kêu xin; lạy Chúa, xin lắng nghe lời con cầu khẩn, tiếng con van nài, xin để ý lưu tâm.” (Tv 86:5-6) Không có Chúa thì chúng ta chỉ vô duyên và khốn nạn, chẳng là gì. Vì thế mà phải biết thân biết phận, luôn cần có Ngài, vì mỗi nhịp thở của chúng ta chính là sự sống do Thiên Chúa trao ban. Thánh Catherine Genoa (1447-1510, Ý) xác định: “Điều duy nhất nơi tôi khiến tôi hãnh diện là tôi thấy mình chẳng có gì để hãnh diện.” Ước gì chúng ta cũng luôn ý thức mình là “con số không” to lớn và rỗng tuếch.
Thánh Vịnh gia minh định: “Lạy Chúa, muôn dân chính tay Ngài tạo dựng sẽ về phủ phục trước Thánh Nhan, và tôn vinh danh Ngài. Vì Ngài thật cao cả, và làm nên những việc lạ lùng; chỉ một mình Ngài là Thiên Chúa.” (Tv 86:9-10) Nghiêm túc và thật lòng ngắm nhìn thiên nhiên cũng đủ biết những gì phải biết. Thiên Chúa tốt lành chỉ tạo điều TỐT, nếu điều XẤU xảy ra là do con người, nhưng lại “nói lái” là “thiên tai.” Thật ra chỉ là “nhân tai.”
Vì thương xót và kiên nhẫn chờ đợi mà Thiên Chúa vẫn im lặng, chưa ra tay trừng trị, Ngài muốn chúng ta trở về với Ngài để được hưởng mọi phúc lợi, chứ chúng ta chẳng thêm gì cho Ngài. Thời gian là sự nhẫn nại Ngài dành cho chúng ta, mong chúng ta sớm biết chân thành thân thưa: “Phần Ngài, muôn lạy Chúa, Ngài là Thiên Chúa nhân hậu từ bi, Ngài chậm giận, lại giàu tình thương và lòng thành tín. Xin đoái nhìn và xót thương con, ban sức mạnh của Ngài và xuống ơn cứu độ cho tôi tớ Ngài đây, con của nữ tỳ Ngài.” (Tv 86:15-16) Vâng, “con đây, xin sai con đi.” (Is 6:8)
Nhẫn nại là Thiên Chúa, nhưng “nóng vội” là chúng ta. Cầu nguyện một thời gian chưa thấy “động tĩnh” gì thì nản chí sờn lòng, thậm chí còn trách Chúa. Thánh Phaolô nói: “Nếu chúng ta trông mong điều mình chưa thấy, đó là chúng ta bền chí đợi chờ.” (Rm 8:25) Đó là sống tích cực về cả ba nhân đức đối thần, và đó cũng là cách chúng ta tín thác vào Lòng Chúa Thương Xót bằng cả con người mình chứ không chỉ đọc như vẹt. Các nhân đức đối thần phải được chứng minh bằng các nhân đức đối nhân.
Để giải thích, Thánh Phaolô nói: “Có Thần Khí giúp đỡ chúng ta là những kẻ yếu hèn, vì chúng ta không biết cầu nguyện thế nào cho phải; nhưng chính Thần Khí cầu thay nguyện giúp chúng ta, bằng những tiếng rên siết khôn tả. Và Thiên Chúa, Đấng thấu suốt tâm can, biết Thần Khí muốn nói gì, vì Thần Khí cầu thay nguyện giúp cho dân thánh theo đúng ý Thiên Chúa.” (Rm 8:26-27) Rõ ràng Thiên Chúa luôn quan tâm chăm sóc chúng ta, sự quan phòng của Ngài ngoài sức tưởng tượng của phàm nhân. Thánh Vịnh gia khuyên nhủ: “Hãy ký thác đường đời cho Chúa, tin tưởng vào Người, Người sẽ ra tay.” (Tv 37:5) Chắc chắn rằng dù chúng ta có xấu tới cỡ nào mà tín thác cuộc đời cho Chúa hướng dẫn thì cũng sẽ sớm nên tốt. Ơn Chúa có thể biến đổi tất cả.
Con số ba luôn “kỳ lạ” chứ không xui xẻo như người ta nói. Một Chúa Ba Ngôi chứ không ít hoặc nhiều hơn. Và Tin Mừng hôm nay có ba dụ ngôn liên quan Nước Trời: [1] Dụ ngôn Cỏ Lùng, (Mt 13:24-30, 36-43) [2] Dụ ngôn Hạt Cải, (Mt 13:31-32; Mc 4:30-32; Lc 13:18-19) và [3] Dụ ngôn Men Trong Bột. (Mt 13:33; Lc 13:20-21)
Đặc biệt dụ ngôn Cỏ Lùng không chỉ nói về Nước Trời mà còn là một trong các dụ ngôn cho thấy Lòng Thương Xót của Thiên Chúa bao la, vô tận. Hôm đó, Chúa Giêsu ví Nước Trời như một người kia gieo giống tốt trong ruộng mình. Khi mọi người đang ngủ, kẻ thù thâm độc lén lút gieo thêm cỏ lùng vào ruộng lúa. Khi lúa mọc lên và trổ bông, cỏ lùng cũng xuất hiện. Thấy vậy, đầy tớ nói với chủ: “Thưa ông, không phải ông đã gieo giống tốt trong ruộng ông sao? Thế thì cỏ lùng ở đâu mà ra vậy?” Ông thản nhiên: “Kẻ thù đã làm đó!” Đầy tớ nói: “Vậy ông có muốn chúng tôi ra đi gom lại không?” Ông ôn tồn: “Đừng, sợ rằng khi gom cỏ lùng, các anh làm bật luôn rễ lúa. Cứ để cả hai cùng lớn lên cho tới mùa gặt. Đến ngày mùa, tôi sẽ bảo thợ gặt: hãy gom cỏ lùng lại, bó thành bó mà đốt đi, còn lúa thì hãy thu vào kho lẫm cho tôi.”
Trong khoảng 35 dụ ngôn, có lẽ đây là một trong số ít các dụ ngôn “khó hiểu” đến nỗi các môn đệ đã phải xin Thầy Giêsu giải thích. Ngài đáp: “Kẻ gieo hạt giống tốt là Con Người. Ruộng là thế gian. Hạt giống tốt, đó là con cái Nước Trời. Cỏ lùng là con cái Ác Thần. Kẻ thù đã gieo cỏ lùng là ma quỷ. Mùa gặt là ngày tận thế. Thợ gặt là các thiên thần. Vậy, như người ta nhặt cỏ lùng rồi lấy lửa đốt đi thế nào thì đến ngày tận thế cũng sẽ xảy ra như vậy. Con Người sẽ sai các thiên thần của Người tập trung mọi kẻ làm gương mù gương xấu và mọi kẻ làm điều gian ác, mà tống ra khỏi Nước của Người, rồi quăng chúng vào lò lửa; ở đó, chúng sẽ phải khóc lóc nghiến răng. Bấy giờ người công chính sẽ chói lọi như mặt trời, trong Nước của Cha họ. Ai có tai thì nghe.” Lời giải thích của Chúa Giêsu rất rõ ràng, mạch lạc, ai cũng có thể hiểu, thế nhưng vẫn có những người không muốn hiểu. Vì thế mà Chúa Giêsu thường dùng cách nói này: “Ai có tai thì nghe.”
Là Đấng giàu lòng thương xót, Thiên Chúa yêu thương mọi người – cả người tốt và người xấu. Nhưng chúng ta thường độc mồm ác miệng: “Sao Chúa không cho lũ ác ôn bị nạn cho nó trắng mắt ra nhỉ?” Chúng ta không thể hiểu thấu tình yêu Thiên Chúa, đến nỗi sai Con Một xuống trần gian rồi “hiến dâng mạng sống mình làm giá chuộc cho muôn người.” (Mt 20:28) Trong số “muôn người” đó có cả người xấu và người tốt – là người này, là người kia, là bạn, là tôi, là tất cả phàm nhân chúng ta. Chính Chúa Giêsu không chỉ giáo huấn mà còn truyền lệnh: “Hãy yêu kẻ thù và cầu nguyện cho những kẻ ngược đãi anh em,” (Mt 5:44) và “Hãy chúc lành cho kẻ nguyền rủa anh em và cầu nguyện cho kẻ vu khống anh em.” (Lc 6:28)
Chúa Giêsu thật thâm thúy: “Ai có tai thì nghe.” Đó là điều mà Thiên Chúa nhấn mạnh nên được nhắc tới vài lần. (Mt 11:15; Mt 13:9; Mt 13:43; Mc 4:9; Mc 4:23; Mc 7:16; Lc 8:8; Lc 14:35; và Kh 13:9) Cách nói đơn giản vè nhẹ nhàng nhưng khiến chúng ta phải giật mình, thấm thía và đau điếng, rất đáng suy nghĩ nhiều. Có (lắng) NGHE thì mới HIỂU, mà hiểu rồi thì phải LÀM (thực hành), không thể nghe để mà nghe, nói mà không làm, hoặc dạy người khác làm mà mình không làm, thậm chí còn làm ngược lại. Thế thì khốn thật!
Chúa Giêsu cảnh báo: “Anh em hãy coi chừng các ngôn sứ giả, họ đội lốt chiên mà đến với anh em; nhưng bên trong, họ là sói dữ tham mồi. Cứ xem họ sinh hoa quả nào thì biết họ là ai. Ở bụi gai, làm gì có nho mà hái? Trên cây găng, làm gì có vả mà bẻ? Nên hễ cây tốt thì sinh quả tốt, cây xấu thì sinh quả xấu. Cây tốt không thể sinh quả xấu, cũng như cây xấu không thể sinh quả tốt. Cây nào không sinh quả tốt, thì bị chặt đi và quăng vào lửa. Vậy, cứ xem họ sinh hoa quả nào thì biết họ là ai.” (Mt 7:15-20; Lc 6:43-45) Người ta không thích “chạm vào” những câu như thế này. Tại sao vậy? Có tật thì giật mình. Cây nào trái nấy, chắc chắn như thế.
Tiếp theo là hai dụ ngôn cũng liên quan Nước Trời. Chúa Giêsu dùng hình ảnh Hạt Cải và Nắm Men, nhưng cả hai dụ ngôn này đều ngắn gọn.
Dụ ngôn Hạt Cải: “Nước Trời cũng giống như chuyện hạt cải người nọ lấy gieo trong ruộng mình. Tuy nó là loại nhỏ nhất trong tất cả các hạt giống, nhưng khi lớn lên thì lại là thứ lớn nhất; nó trở thành cây, đến nỗi chim trời tới làm tổ trên cành được.” Dụ ngôn Men Trong Bột: “Nước Trời cũng giống như chuyện nắm men bà kia lấy vùi vào ba thúng bột, cho đến khi tất cả bột dậy men.”
Rất rõ ràng với cả hai dụ ngôn này, không khó hiểu. Vì thế mà các môn đệ không phiền Thầy Giêsu giải thích. Chúng ta cũng thấy càng ngày càng nhiều số người tin vào Đức Giêsu Kitô là Con Một Thiên Chúa, Đấng Thiên Sai, Đấng Cứu Độ duy nhất. Mức độ không rầm rộ hoặc đột biến, chỉ tiệm tiến, thà chậm mà chắc. Hạt Cải đã biến thành Cây Cải, và Nắm Men đã làm dậy men những Thúng Bột. Có những hành động đơn giản nhưng lại tác động rất mạnh và rất nhanh, ngôn ngữ ngày nay gọi là Go Viral – theo kiểu lan tỏa nhanh như virus vậy.
Chúa Giêsu rất thường dùng dụ ngôn mà nói với đám đông. Tại sao Ngài dùng dụ ngôn? Thánh sử Mátthêu nói là để ứng nghiệm lời sấm của ngôn sứ: “Mở miệng ra, tôi sẽ kể dụ ngôn, công bố những điều được giữ kín từ tạo thiên lập địa.” (Mt 13:35)
Ngày xưa, ngôn sứ Êdêkien cũng nói: “Hãy dùng dụ ngôn mà nói với nòi phản loạn.” (Ed 24:3) Vì thế, chúng ta càng thấy chí lý khi Chúa Giêsu bảo: “Ai có tai thì nghe.” Ai cũng có tai và có thể nghe, người điếc (thể lý) cũng có cách “nghe” của họ mà chúng ta thường nói là “nghe ngóng.” Người điếc tâm hồn thì không nghe được điều tốt, đó là chứng nan y bất trị. Nghe như thế nào, nghe để làm gì? Đó mới là vấn đề đáng quan ngại!
Hằng ngày, trong cuộc sống đời thường, chúng ta có thể thấy tình trạng này: “Xấu nói tốt, dốt nói chữ.” Người có tâm địa xấu thì thường nói về điều tốt để che giấu mưu mô của mình, muốn cho người khác biết họ tốt lành; người dốt thì thường nói những câu văn hoa bóng bẩy hoặc lý sự “cùn” để “trang trí” cho khoảng trống rỗng của mình, muốn người khác biết họ là người có “một bụng chữ.” Thùng càng rỗng càng kêu to, nhưng vải thưa làm sao có thể che mắt thánh?
Không ai dò thấu sự khôn ngoan, sự tốt lành và lòng thương xót của Thiên Chúa. Thật vậy, Kinh Thánh đã nói về ơn khôn ngoan mà Thánh Vương Salômôn được chính Thiên Chúa trao ban: “Sự hiểu biết của ngài bao trùm mặt đất, dụ ngôn và ẩn ngữ của ngài lan truyền khắp mọi nơi. Các bài ca, châm ngôn và dụ ngôn cũng như các lời giải thích của ngài khiến mọi xứ phải trầm trồ khen ngợi.” (Hc 47:15-17) Quả thật, Thiên Chúa là vô cùng, bất tận. Thánh Phaolô cho biết: “Cái điên rồ của Thiên Chúa còn hơn cái khôn ngoan của loài người, và cái yếu đuối của Thiên Chúa còn hơn cái mạnh mẽ của loài người.” (1 Cr 1:25) Vâng, Thiên Chúa cực tốt cực lành, chí minh, chí thiện, còn chúng ta vô cùng xấu xa, nông cạn, thế mà vẫn “chảnh” lắm. Cái vẻ hợm mình theo kiểu kinh sư thật kinh dị, kinh hãi, và kinh tởm. Toàn là loại kinh… xấu. Cái gì cũng có sự tất yếu, dù tốt hay xấu!
Thánh Mark khổ tu cảnh báo: “Anh em HÃY đọc hiểu những lời Kinh Thánh bằng hành động; ĐỪNG ham hố ngôn từ rồi hợm mình vì những ý tưởng lý thuyết suông. Các công việc là điều cần thiết và được Thiên Chúa minh nhiên an định, nhưng chúng ta nên dứt bỏ các công việc không hợp giờ giấc và dành ưu tiên cho việc cầu nguyện, nhất là nên dứt bỏ những công việc đòi hỏi chi tiêu quá đáng hoặc sinh được quá nhiều của cải dư thừa. Ai biết vì Chúa mà tự hạn chế và loại bỏ những của cải dư thừa của họ bao nhiêu, người ấy càng giữ tâm trí khỏi bị xao lãng bấy nhiêu… để dành chỗ cho việc cầu nguyện tinh tuyền và chứng tỏ một niềm tin chân thành nơi Chúa Kitô. Còn ai vì kém đức tin hoặc vì một yếu đuối nào khác mà không làm được điều ấy, thì ít nhất cũng HÃY thừa nhận thực trạng, tố cáo sự ấu trĩ của mình, và HÃY hết sức vươn lên.”
Thánh Thomas Aquino cho biết: “Mặc dù cái nhìn chúng ta bị giới hạn và mờ nhạt về những sự rất linh thánh, nhưng chỉ thoáng thấy những sự ấy cũng đã là hoan lạc lắm rồi. Có ba điều cần thiết cho phần rỗi con người: hiểu biết điều nào PHẢI tin; hiểu biết điều nào PHẢI ước ao; và hiểu biết điều nào PHẢI thực hiện. Có những điều ta phải nắm giữ bằng đức tin, nhưng lý trí vẫn có thể tìm hiểu; nhờ đó, mọi người đều có thể chia sẻ tri thức về Thiên Chúa một cách dễ dàng, không hoài nghi và lầm lạc.”
Lạy Thiên Chúa, con chỉ là chiếc thùng rỗng kêu to vì hợm mình, xin Ngài tha thứ và biến đổi con theo đúng tiêu chuẩn của Ngài. Xin tạo cho con một tấm lòng trong trắng, đổi mới tinh thần cho con nên chung thuỷ. (Tv 51:12) Xin ban cho con lòng nhân hậu đích thực, sống bình đẳng, không sợ ai và cũng chẳng lụy ai. Con chân thành cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.
TRẦM THIÊN THU