TRẦM THIÊN THU

Chim sẻ là loài động vật quen thuộc xuất hiện khắp mọi nơi trên thế giới, ở cả thành thị và nông thôn, nhất là ở vùng quê vào mùa lúa chín. Ngày xưa còn nhà tranh vách đất, chúng làm tổ ngay trong nhà. Trong các nhà thờ cũng thấy chúng thường xuất hiện. Đất lành, chim đậu.
Chim sẻ bình thường, vừa nhỏ vừa không giá trị cao. Chúa Giêsu nói: “Hai con chim sẻ chỉ bán được một hào phải không? Thế mà không một con nào rơi xuống đất ngoài ý của Cha anh em.” (Mt 10:29, Thánh Luca nói “năm con” – Lc 12:6) Và Ngài động viên “đừng sợ,” bởi vì chúng ta còn quý giá hơn muôn vàn chim sẻ.
Rất nhiều lần Kinh Thánh đã đề cập mệnh lệnh “Đừng sợ!” (vì dụ: St 15:1; St 21:17-18; St 26:23-24; St 35:16-17; St 43:23; St 46:1-4; St 50:18-21; Xh 14:13; Đnl 31:6; Is 41:10; Is 41:13; Is 43:1; Is 43:13; Gr 46:27-28; Gr 51:46; Mt 10:26; Mt 10:28; Mt 10:31; Mt 14:27; Mt 17:7; Mt 28:5; Mt 28:10; Mc 5:36; Mc 6:50; Ga 14:27; Lc 1:13;Lc 1:30; Lc 2:10; Lc 5:10; Lc 12:4; Lc 12:7; Lc 12:32; Lc 21:9; Ga 6:20; Ga 14:27; Kh 1:17-18) Mệnh lệnh đơn giản và ngắn gọn, nhưng thực sự không dễ thể hiện. Và đó cũng là “nỗi lo” của mỗi chúng ta, những người lữ hành trên đường đời đầy chông gai này.
Người ta đã biết rằng đời là bể khổ. Chắc chắn ai cũng có những tâm sự buồn, buồn thực sự chứ không vu vơ, vô cớ – nỗi buồn đó không to thì nhỏ, không dài thì ngắn, không dày thì mỏng,… Đủ dạng buồn, đủ kiểu khổ, loại nào cũng “dai nhách” dù chỉ là “sợi buồn” mà thôi. Có những nỗi niềm thầm kín không thể tâm sự với ai. Cứ một mình gặm nhấm. Khổ thật chứ chẳng chơi! Chỉ có Thiên Chúa biết, bởi vì Ngài thấu suốt mọi sự. (Sb 28:9; Gđt 8:14; Et 5:1; 2 Mcb 7:35; 2 Mcb 9:5; 2 Mcb 12:22; 2 Mcb 15:2; G 28:27; Tv 139:2; Cn 16:2; Cn 21:2; Cn 24:12; Kn 1:6; Kn 7:23; Hc 23:19; Hc 42:20; Gr 11:20; Gr 20:12; 1 Cr 12:4-6) Thế nên đừng ngần ngại tâm sự với Ngài về khúc nhôi của riêng mình. Vì cũng chỉ một mình Ngài mới có thể “giải cứu” chúng ta thoát khỏi vòng kim cô đó.
Tâm sự của ngôn sứ Giêrêmia được đề cập trong trình thuật Gr 20:10-13. Nỗi niềm được ông bộc bạch: “Con nghe biết bao người vu cáo: ‘Kìa, lão Tứ-Phía-Kinh-Hoàng! Hãy tố cáo, hãy tố cáo nó đi!’ Tất cả những bạn bè thân thích đều rình xem con vấp ngã. Họ nói: ‘Biết đâu nó chẳng mắc lừa, rồi chúng ta sẽ thắng và trả thù được nó!” Ông buồn vì bị người ta ghét và đặt cho cái nickname là “Tứ Phía Kinh Hoàng.” Cái lên nghe rất “kêu,” và chứng tỏ rằng thiên hạ ghét ông dữ lắm. Buồn sâu sắc, buồn ghê gớm!
Buồn thì buồn, chán thì chán, nhưng ông vẫn son sắt niềm tin: “Đức Chúa hằng ở bên con như một trang chiến sĩ oai hùng. Vì thế những kẻ từng hại con sẽ thất điên bát đảo, sẽ không thắng nổi con. Chúng sẽ phải thất bại, và nhục nhã ê chề: đó là một nỗi nhục muôn đời không thể quên.” Cây ngay không sợ chết đứng. Có ít người ta xít ra nhiều, thậm chí người ta còn đặt điều, bịa chuyện để làm hại người khác. Có những người không ngại miệng “dựng đứng” câu chuyện gì đó, đúng là giết người không cần dao, cái lưỡi thật đáng sợ. Chỉ đâu mà buộc ngang trời, tay đâu mà bịt miệng người thế gian…
Là con người với bản tính nhân loại, chắc chắn ai cũng cảm thấy buồn khi bị người ta xa lánh, nhưng vẫn phải cố gắng vượt qua tất cả để có thể mãi là chính mình, và không thù hận kẻ đã ghét mình. Ông Giêrêmia cũng có cảm giác như vậy, nhưng ông đã chiến thắng và tín nguyện: “Lạy Đức Chúa các đạo binh, Đấng dò xét người công chính, Đấng thấu suốt tâm can, con sẽ thấy Ngài trị tội chúng đích đáng, vì con đã giãi bày cơ sự cùng Ngài. Hãy ca tụng Đức Chúa, hãy ngợi khen Đức Chúa, vì Người đã giải thoát kẻ cơ bần khỏi tay phường hung bạo.” Giữ được niềm tin khi mọi người ủng hộ mình là điều không khó, nhưng giữ được niềm tin khi người khác ghen ghét mình là điều không dễ chút nào. Sự đời không chỉ phức tạp mà nhiêu khê lắm.
Cũng là phàm nhân mang tâm trạng sầu khổ, Thánh Vịnh gia đã phải thốt lên: “Âu cũng vì Ngài, mà con bị người đời thoá mạ, chịu nhuốc nhơ phủ lấp mặt mày. Anh em nhà kể con như người dưng nước lã, hàng máu mủ xem con bằng khách lạ mà thôi. Vì nhiệt tâm lo việc nhà Chúa, mà con phải thiệt thân. Lời kẻ thoá mạ Ngài, này chính con hứng chịu.” (Tv 69:8-10) Độc ác bị hành, hiền lành bị ghét. Chẳng làm sao vừa lòng hết mọi người. Chuyện đời chỉ có thế. Chấp nhận thực tế đó thì cõi lòng thanh thản. Buông để bỏ, bỏ để nhẹ mình.
Khôn thì cứ tâm sự với Thiên Chúa, như Thánh Vịnh gia bày tỏ: “Lạy Chúa, phần con xin dâng Ngài lời nguyện, lạy Chúa Trời, đây giờ phút thi ân. Xin đáp lại, vì ơn cả nghĩa dày, vì Chúa vẫn trung thành ban ơn cứu độ.” (Tv 69:14) Đừng lo thì khỏi sợ, tất cả không ngoài ý Chúa: “Chính Người đánh phạt rồi lại xót thương, đẩy xuống tận âm ty trong lòng đất sâu thẳm, rồi kéo ra khỏi đại họa tiêu vong, chẳng có chi thoát khỏi tay Người.” (Tb 13:2) Thiên Chúa không tạo cái xấu, nhưng Ngài cho phép nó xảy ra để tôi luyện chúng ta. Sợi tóc đen hay trắng còn không ngoài Ý Chúa kia mà.
Cầu nguyện là linh khí hiệu quả được Thánh Vịnh gia tiếp tục sử dụng: “Lạy Chúa, xin lấy lòng nhân hậu mà đáp lại lời con; xin mở lượng hải hà mà đoái thương nhìn đến.” (Tv 69:17) Ai cũng là tội nhân nên luôn cần được tha thứ. Cứ kiên tâm cầu nguyện, Chúa vẫn lắng nghe, vẫn biết nỗi lòng của chúng ta, Ngài chưa ra tay vì “giờ Ngài chưa đến” mà thôi. Sự thật mãi mãi là sự thật, không thể khác hơn, bởi vì Thiên Chúa là chân lý, là nguồn sự thật: “Những ai nghèo hèn, xem đấy mà vui lên, người tìm Thiên Chúa, hãy nức lòng phấn khởi. Vì Chúa nhận lời kẻ nghèo khó, chẳng coi khinh thân hữu bị giam cầm. Ca tụng Chúa đi, hỡi trời cao đất thấp, hỡi biển sâu cùng hải vật muôn vàn!” (Tv 69:33-35) Tín nhân có cái lạ là họ vẫn bình an ngay trong nỗi buồn, thậm chí là đau khổ.
Có hai hình ảnh tương phản được Thánh Phaolô đề cập: Ông Ađam và Đức Kitô Giêsu – một vị gieo mầm tội, một vị diệt gốc tội. Hai hình ảnh tương phản nhưng vẫn cùng một tổng thể, như đầu mở và đầu khép của vòng tròn. Tội Nguyên Tổ là “Tội Hồng Phúc” (Felix Culpa – Happy Fault) mà Giáo Hội xác định khi công bố Tin Mừng Phục Sinh (Exultet). Thật kỳ lạ vô cùng!
Tại sao như vậy? Thánh Phaolô giải thích: “Vì một người duy nhất mà tội lỗi đã xâm nhập trần gian, và tội lỗi gây nên sự chết; như thế, sự chết đã lan tràn tới mọi người, bởi vì mọi người đã phạm tội. Trước khi có Lề Luật, đã có tội lỗi ở trần gian. Nhưng nếu không có Luật thì tội không bị kể là tội. Thế mà, từ thời Ađam đến thời Môsê, sự chết đã thống trị cả những người đã không phạm tội bất tuân lệnh Thiên Chúa như Ađam đã phạm. Ađam là hình ảnh Đấng sẽ tới.” (Rm 5:12-14) Vì sai lầm mà cần có luật. Luật như dây cương kiềm chế con ngựa bất kham. Tất cả chúng ta đều là những con ngựa chứng đối với Thiên Chúa, rất cần có hàm thiếc và dây cương trên đường đua về đích là Nước Trời. Có khổ mới nên khôn.
Thánh Phaolô giải thích thêm: “Sự sa ngã của Ađam không thể nào sánh được với ân huệ của Thiên Chúa. Thật vậy, nếu vì một người duy nhất đã sa ngã, mà muôn người phải chết, thì ân sủng của Thiên Chúa ban nhờ một người duy nhất là Đức Giêsu Kitô, còn dồi dào hơn biết mấy cho muôn người.” (Rm 5:15) Vẫn là hai hình ảnh tương phản – một bên sa ngã và phải chết, một bên giải thoát và cứu sinh. Đó là dạng độc đáo: Nghịch Lý Thuận.
Với kinh nghiệm ít nhiều, chúng ta biết rằng kiếp phàm nhân là những chuỗi giằng co giữa thiện và ác, lành và dữ, yêu và ghét, tội và phúc,… Sự giằng co đó như những con sóng vỗ không ngừng, liên tục xảy ra mọi nơi và mọi lúc, phải thực sự can đảm và mạnh mẽ mới khả dĩ vượt qua chính mình. Đó là nỗi niềm chung của phàm nhân chúng ta, những người lữ hành trần gian. Thật không hề đơn giản, nghĩa là vô cùng nhiêu khê, vì thế mà chúng ta luôn phải cầu xin Thiên Chúa ban ơn để chúng ta chiến thắng mọi mưu ma chước quỷ – trước tiên là phải chiến thắng chính mình, vì chính mình là nội gián nguy hiểm nhất. Đúng như tiền nhân dạy: tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Mọi thứ phải bắt đầu từ chính mình. Muốn thay đổi người khác cũng phải thay đổi chính mình trước, trách người cũng vậy: “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân.”
Trình thuật Mt 10:26-33 (≈ Lc 12:2-9) là lời động viên của Chúa Giêsu. Chính Ngài khuyến khích chúng ta can đảm và công khai nói sự thật – nghĩa là không sợ ai và chẳng sợ gì. Trong đó, Ngài đưa ra ba cái “đừng” và muốn chúng ta phải cố gắng thực hiện.
1. Anh em ĐỪNG SỢ người ta. Thật ra, không có gì che giấu mà sẽ không được tỏ lộ, không có gì bí mật, mà người ta sẽ không biết. Điều Thầy nói với anh em lúc đêm hôm thì hãy nói ra giữa ban ngày; và điều anh em nghe rỉ tai, thì hãy lên mái nhà rao giảng.
Wow! Cây kim để trong bọc lâu ngày còn bị lòi ra. Thế thì chắc chắn chẳng có gì giấu nổi, mọi bí mật sẽ được bật mí – bằng cách này hay cách nọ. Thẳng thắn thì chẳng làm gì phải sợ ai, chỉ những ai “cong queo” thì mới lén lút vì sợ người khác biết. Không sợ người khác nên mới dám ăn to nói lớn, nói công khai, nói rõ ràng, nói toạc móng heo. Có sao nói vậy là thượng sách, bởi vì chỉ có sự thật mới khả dĩ giải thoát chúng ta. (x. Ga 8:32)
2. Anh em ĐỪNG SỢ những kẻ giết thân xác mà không giết được linh hồn. Đúng hơn, anh em hãy sợ Đấng có thể tiêu diệt cả hồn lẫn xác trong hoả ngục. Hai con chim sẻ chỉ bán được một hào phải không? Thế mà, không một con nào rơi xuống đất ngoài ý của Cha anh em. Đối với anh em cũng vậy, ngay đến tóc trên đầu anh em, Người cũng đếm cả rồi. Vậy anh em đừng sợ, anh em còn quý giá hơn muôn vàn chim sẻ.
Rõ ràng Chúa Giêsu bảo “đừng sợ” những kẻ-không-đáng-sợ, mà hãy sợ Đấng-đáng-sợ. Ngài giải thích và dẫn chứng cụ thể, với lối so sánh thú vị. Con chim bé nhỏ chẳng đáng chi mà Ngài còn lo cho nó sống thoải mái thì chắc chắn Ngài không bao giờ làm ngơ chúng ta, những người được tạo dựng giống hình ảnh Ngài. (x. St 1:26-27) Sợi tóc mong manh còn được Ngài đếm rạch ròi trên đầu mỗi người, nó còn hay rụng là quyền của Ngài. Chúa Giêsu muốn nhắc nhở chúng ta về lòng tín thác, vì Thiên Chúa là Đấng quan phòng và tiền định mọi sự.
3. Phàm ai tuyên bố nhận Thầy trước mặt thiên hạ thì Thầy cũng sẽ tuyên bố nhận người ấy trước mặt Cha Thầy, Đấng ngự trên trời. Còn ai chối Thầy trước mặt thiên hạ thì Thầy cũng sẽ chối người ấy trước mặt Cha Thầy, Đấng ngự trên trời.
Ôi, sao lạ vậy? Cái “đừng” thứ ba này không thấy có chữ “đừng.” Theo ý nghĩa thì Chúa Giêsu bảo “đừng” khước từ Ngài. Ai không sợ thì mới không chối Ngài – tức là tuyên xưng Ngài, còn ai sợ thì chối ngay. Không hẳn là nói rằng “tôi không tin,” nhưng qua động thái có thể chứng tỏ sự chối bỏ Ngài. Không nói đừng mà vẫn đừng, không nói chối mà vẫn chối đấy thôi!
Và rồi còn “dính líu” tới cái khác nữa: chết lần thứ hai. Ai hèn nhát mà chối bỏ Thiên Chúa sẽ bị chết lần thứ hai: “Những kẻ hèn nhát, bất trung, đáng ghê tởm, sát nhân, gian dâm, làm phù phép, thờ ngẫu tượng, và mọi kẻ nói dối, thì phần dành cho chúng là hồ lửa và diêm sinh cháy ngùn ngụt: đó là cái chết thứ hai.” (Kh 21:8) Đó là hồ lửa được mệnh danh là “cái chết thứ hai,” nơi dành cho Tử Thần và những người “lọt sổ” – không có tên trong Sổ Trường Sinh của Thiên Chúa. (x. Kh 20:14-15)
Chim sẻ đáng yêu và đáng giá hay không là điều hoàn toàn tùy mỗi tín nhân. Hoàn toàn tự do!
Lạy Thiên Chúa toàn năng và toàn tri, Ngài thấu suốt mọi sự, dù là điều bí ẩn và khó thổ lộ nhất từ đáy lòng của con. Xin giải thoát và che chở con khỏi mọi mưu thâm chước độc của ba thù – dù ngày hay đêm, xin giúp con nói với Ngài và nói về Ngài theo khả năng của con, do Ngài ban. Con bất túc và bất trác, xin định hướng con, giúp con can đảm đón nhận mọi thứ theo Thánh Ý Ngài. Con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.